CGO: Preusmjeriti dio budžeta CANU ka mladim naučnicima i samohranim roditeljima

Centar za građansko obrazovanje (CGO) uputio je Ženskom klubu Skupštine Crne Gore inicijativu da amandmanski djeluje na Predlog zakona o budžetu za 2026. godinu i predloži preusmjeravanje dijela sredstava planiranih za Crnogorsku akademiju nauka i umjetnosti (CANU).

Ova inicijativa, kako navodi CGO, proizlazi iz višegodišnjeg izostanka vidljivih rezultata CANU, niza kontroverzi koje prate rad institucije, kao i kontinuiranog zanemarivanja principa rodne ravnopravnosti – iako se budžet Akademije iz godine u godinu uvećava. Podsjećaju da su 19. decembra svim poslaničkim klubovima već dostavili inicijativu za smanjenje budžeta CANU.

Prema Predlogu budžeta za 2026. godinu, CANU je planirano 3.131.196,18 eura – najviše do sada. To predstavlja povećanje od 9% u odnosu na 2025. godinu, odnosno čak 135% više u poređenju sa 2021. godinom.

CGO podsjeća da je ulaganje u nauku i inovacije ključno za razvoj Crne Gore, ali ukazuje da u slučaju CANU kontinuirani rast izdvajanja nije praćen mjerljivim rezultatima, javnim angažmanom niti vidljivošću rada institucije.

Predlog CGO-a: Oduzeti 1,5 miliona od CANU i preusmjeriti na dvije oblasti

CGO predlaže da se budžet CANU za 2026. godinu umanji za 1.500.000 eura, uz sljedeću preraspodjelu:

• 500.000 eura Ministarstvu prosvjete, nauke i inovacija

Za podršku mladim naučnicima i naučnicama kroz:

– istraživačke projekte,

– stručno usavršavanje,

– opremanje laboratorija.

Ovaj iznos bi, prema ocjeni CGO-a, otvorio prostor za stvarne razvojne šanse za mlade talente, naročito u kontekstu, kako navode, izrazite zatvorenosti CANU prema ženama.

• 1.000.000 eura Ministarstvu socijalnog staranja, brige o porodici i demografije

Za uspostavljanje posebne budžetske linije podrške samohranim roditeljima, naročito u finansiranju obrazovanja i usavršavanja njihove djece.

CGO podsjeća na alarmantne podatke UNDP-a i Monstata koji ukazuju da žene u Crnoj Gori tokom života ne dostižu punu rodnu ravnopravnost, te da samohrane majke predstavljaju jednu od najranjivijih grupa.

Prema podacima iz 2025. godine, u Crnoj Gori živi 16.791 samohrani roditelj sa djecom mlađom od 25 godina, dok je Popis iz 2023. evidentirao 12.961 samohranu majku – čak 77,18% svih samohranih roditelja. U odnosu na 2011, njihov broj je porastao za 14,32%.

CGO podsjeća da je zahvaljujući inicijativama Ženskog kluba osnovan i Alimentacioni fond, naglašavajući da bi preusmjeravanje sredstava dodatno ojačalo zaštitu ove društvene grupe.

CGO poručuje da javni novac mora biti korišćen racionalno i transparentno, u skladu s potrebama društva i jasno vidljivim rezultatima.

„Ulaganje u instituciju koja ne pokazuje odgovornost prema javnim sredstvima, dok brojni društveni problemi ostaju zanemareni, ne može se smatrati opravdanim“, navodi se u saopštenju.

Predložena preusmjerenja, ističe CGO, mogla bi istovremeno osnažiti mlade naučnike i naučnice i unaprijediti položaj samohranih roditelja – dvije kategorije na kojima počiva budući razvoj Crne Gore.