Međunarodni dan podrške žrtvama torture: Jedan slučaj može poljuljati povjerenje javnosti

Iako se broj prijava slučajeva torture počinjenih od strane predstavnika organa javne vlasti u Crnoj Gori smanjuje, dovoljan je i jedan predmet da poljulja povjerenje javnosti u odlučnost i iskrenost borbe nadležnih protive ove pojave, saopšteno je iz kancelarije Zaštitnika ljudskih prava i sloboda.

- Povodom današnjeg obilježavanja Međunarodnog dana podrške žrtvama torture, podsjećamo da je neophodo efikasno istražiti sve navode o mučenju, surovom neljudskom ili ponižavajućem postupanu i kažnjavanju i sankcionisati počinioce, jer su zaštita dostojanstva i integriteta temeljna prava koje država mora da zaštiti svim građanima - navodi se u saopštenju.

Kako se dodaje, jedan od ključnih preduslova uspješnosti borbe protiv ove pojave jeste upravo spremnost nadležnih državnih organa da dosljedno utvrde odgovornost svojih predstavnika i iskorijene negativnu solidarnost među službenicima.

- S tim u vezi, Zaštitnik je i u posljednjem godišnjem izvještaju o radu ukazao na neprihvatljivost prakse da se službene zabilješke sačinjavaju suprotno stvarnom događaju koji su zabilježile kamere, u namjeri da se nezakonito postupanje službenika abolira od odgovornosti. U kontinuitetu ukazujemo da se na taj način direktno podriva obaveza policijskog službenika da istinito i objektivno navede sve relevantne činjenice i okolnosti vezane za preduzimanje neke službene mjere ili radnje, tako i obaveza državnog organa da u skladu sa zahtjevima člana 3 Evropske konvencije djelotvorno istraži uvjerljive navode o zlostavljanju. Ovo drugo iz razloga što bi u takvim okolnostima gotovo svi napori u dokazivanju policijskog zlostavljanja bili uzaludni bez postojanja video zapisa samog događaja - piše u saopštenju.

Ovim povodom podsjećaju na ranije date preporuke da se radnje prikupljanja obavještenja u vezi rasvjetljavanja krivičnih djela ili prekršaja u službenim prostorijama snimaju uređajima za audio-vizuelno snimanje, prije svega u cilju preventivnog djelovanja na zaštiti bezbjednosti lica i imovine prilikom vršenja policijskih poslova, kontrole primjene policijskih ovlašćenja, kao i zaštite policijskih službenika od neopravdanog okrivljivanja, shodno čl. 44 st. 1 Zakona o unutrašnjim poslovima i dobro ustanovljenom standardu Evropskog komiteta za sprječavanje mučenja i nečovječnih ili ponižavajućih kazni ili postupaka.

- Osim nezakonite primjene fizičke sile i sredstava prinude, Zaštitnik, kao Nacionalni mehanizam za prevenciju torture, u kontinuitetu ukazuje i da nehigijensko okruženje, nedovoljno prirodne svjetlosti, neprijatni mirisi, vlaga, nedostatak tekuće vode u prostorijama, jesu takođe neki od nedostataka koji mogu predstavljati kršenje člana 3 Konvencije o ljudskim pravima (koji se tiče zabrane mučenja i nečovječnog ili ponižavajućeg postupanja ili kažnjavanja.) S tim u vezi u više navrata date su preporuke za unaprjeđenje stanja u određenim odjeljenjima bezbjednosti, paviljonima UIKS-a, kao i psihijatrijskim odjeljenjima. Skrećemo pažnju i da su generalno posmatrano, među licima lišenim slobode i dalje najugroženiji oni koji su lišeni slobode u psihijatrijskim ustanovama i ustanovama socijalne zaštite rezidencijalnog tipa, a što se odnosi i na oblast zaštite od nehumanog postupanja i torture - dodaje se u saopštenju.

I ovom prilikom ukazujemo na važnost postupanja po preporukama Zaštitnika, jer se ponavlja praksa da na neke sistemske stvari država bude upozorena i od relevantnih međunarodnih adresa, a koje su se pravovremenim postupanjem mogle preduprijediti i unaprijediti.

- Zaštitnik je u 2024. godini, u okviru Sektora – Zaštita od zlostavljanja, bezbjednost i Nacionalni mehanizam za prevenciju torture (NPM) formirao 239 predmeta, od kojih je najviše pritužbi bilo na rad UIKS-a (122). Od tog broja sedam (7) pritužbi odnosilo se na zabranu mučenja i surovog neljudskog ili ponižavajućeg postupanja i kažnjavanja (u tri premeta utvrđena povreda, u jednom nije, dok su u tri podnosioci povukli pritužbe). Od 45 pritužbi na rad Uprave policije, četiri (4) su se onosile na zabranu mučenja i surovog neljudskog ili ponižavajućeg postupanja ili kažnjavanja, od čega je u dva (2) predmeta utvrđena povreda prava - navodi Ombudsman.

Na kraju, podsjećaju da sve institucije sistema moraju pokazati nultu toleranciju prema svakom obliku zlostavljanja, te da mučenje nikada i ni pod kojim uslovima nije opravdano. Povećanje transparentnosti rada ustanova zatvorenog tipa, stalna edukacija kadra, stvaranje uslova za bezbjedno prijavljivanje torture, i podrška radu NPM-a, doprinijeće unapređenju stanja u ovoj oblasti.

- Međunarodni dan podrške žrtvama obilježava se 26. juna. Na ovaj dan 1945. donijeta je povelja UN, prvi dokument ove organizacije, koji obavezuje zemlje članice da brinu o ljudskim pravima i promovišu ih. Konvencija UN protiv mučenja i drugog okrutnog, neljudskog i ponižavajućeg postupanja ili kažnjavanja stupila je na snagu na taj dan 1987. godine. Ovaj dokument smatra se jednim od najvažnijih instrumenata u borbi protiv torture - zaključuje se u saopštenju..