NVO i građanske aktivistkinje: Snažno protivljenje odluci da se ulica u Podgorici nazove po Darku Vlahoviću

Nevladine organizacije i građanske aktivistkinje izražavaju snažno protivljenje odluci Savjeta za davanje predloga naziva naselja, ulica i trgova Glavnog grada Podgorica da ulicu u Podgorici nazove po Darku Vlahoviću, mlađem vodniku Jugoslovenske narodne armije (JNA), koji je poginuo 28. decembra 1991. godine na teritoriji Republike Hrvatske.

To se navodi u saopštenju koje potpisuju: Filip Kuzman, Antifašisti Cetinja, Tea Gorjanc Prelević, Akcija za ljudska prava (HRA), Daliborka Uljarević, Centar za građansko obrazovanje (CGO), Ervina Dabižinović, Centar za žensko i mirovno obrazovanje ANIMA, Demir Ličina, Udruženje Štrpci – protiv zaborava, Miloš Vukanović, Udruženje profesora istorije Crne Gore HIPMONT, Velija Murić, Crnogorski komitet pravnika za zaštitu ljudskih prava, Dina Bajramspahić, građanska aktivistkinja, Jovana Marović, građanska aktivistkinja.  

Pozivaju Ministarstvo kulture i medija da primjeni zakon i stavi tačku na neodgovornu praksu (pre)imenovanja ulica, koja služi samo jednoj političkoj ideološkoj agendi, umjesto javnom interesu.

- Prijedlog za imenovanje ulice je podnijelo Udruženje boraca ratova od 1990. Crne Gore, kojeg zastupa Radan Nikolić, a u njemu se Vlahović opisuje kao “istaknuta ličnost” zbog učešća u borbama protiv “hrvatske paravojske” kod Karlovca. Objašnjava se i da je njegova jedinica bila uključena u ratna dejstva na Kordunu, kao i da je prije pogibije, 28.12.1991. godine, uništio neprijateljski tenk, što predlagači vide kao “herojski čin” i “ispoljeni patriotizam u odbrani otadžbine”, koji “svjedoči o zadnjoj generaciji regruta JNA dostojnih ratne slave svojih predaka - navodi se u saopštenju. 

Posebno problematičnim, ističu da smatraju obrazloženje u kojem se navodi da je Vlahović „poginuo za otadžbinu“, iako je jasno da se tada nalazio na teritoriji suverene države Hrvatske, koja je proglasila nezavisnost još 25. juna 1991. godine. 

- Takve formulacije iskrivljuju istorijske činjenice, ali i predstavljaju opasnu relativizaciju događaja iz ratova devedesetih, čije posljedice osjećamo i danas.  Pojam ‘otadžbina’ u ovom slučaju je zloupotrijebljen kao izgovor za ratne pohode, iza kojeg je država svoje mlade ljude slala da poginu u besmislenom i nepotrebnom ratu, koji nije donio ništa dobro i u koji nikada nijesu ni smjeli biti poslati - dodaje se u saopštenju. 

Dodatno, poručuju, važno je sagledati širi istorijski kontekst, naročito ulogu Jugoslovenske narodne armije (JNA), koja je u tom periodu djelovala kao agresor. JNA je bila agresorska sila čije su akcije dovele do stradanja i razaranja širom Hrvatske.

- U vrijeme kada je Vlahović stradao, krajem decembra 1991. godine, opsada Dubrovnika bila je u punom jeku, uključujući i granatiranje zaštićenog Starog grada – kulturnog dobra pod zaštitom UNESCO-a. Samo mjesec dana ranije završena je opsada Vukovara, tokom koje je ubijeno preko 2700 ljudi, protjerano 22000, a građani su 56 dana živjeli bez vode, struje i osnovnih sredstava za život. Iako su neke kasarne JNA bile blokirane ili i napadnute od strane hrvatskih snaga, to ne umanjuje odgovornost JNA koja je svojim djelovanjem izazvala opšti strah i nesigurnost među građanima Karlovca, koji su bili izloženi granatiranju i oružanim napadima - ističe se u saopštenju. 

Takođe, podsjećaju da odluku o angažovanju JNA u Hrvatskoj nije donijelo legalno i legitimno Predsjedništvo SFRJ, jedini ustavni organ nadležan za vojsku, jer je u to vrijeme bilo u blokadi.

- Uz razumijevanje boli porodica i prijatelja mnogih mladih ljudi, koji su izgubili živote zbog osvajačke politike tadašnje države, važno je znati zbog čega su poginuli u ratu i ko za taj rat primarno snosi odgovornost. Smatramo da ovakav potez Savjeta predstavlja grubo kršenje Zakona o spomen-obilježjima i akt institucionalizovanog istorijskog revizionizma. To je još jedan pokušaj da se kroz simbolički prostor – ulice i trgove – mijenja karakter ratova 90-ih i uloge JNA u njima. Zakon o spomen obilježjima precizno definiše kriterijume za proglašenje “istaknute ličnosti”, a to može biti samo lice:1) koje je posebno zaslužno za državni, društveni, ekonomski, naučni ili kulturni razvoj Crne Gore ili određenog područja, odnosno mjesta u Crnoj Gori; 2) čije djelo ima međunarodni istorijski, naučni, kulturni, humanistički ili sportski značaj; 3) koje je bilo organizator ili istaknuti učesnik oslobodilačkog rata, ustanka ili pokreta; 4) koje se posebno istaklo u borbi protiv fašizma. Takođe, Zakon jasno propisuje da nije dozvoljeno podizati spomen-obilježje: licu koje je bilo saradnik okupatora, njegovog saveznika ili pomagača; licu koje je zastupalo fašističke, šovinističke ili nacističke ideje ili ideologije; ili licu koje je u istoriji Crne Gore ili u istoriji čovječanstva imalo negativnu ulogu - ističe se u saopštenju. 

Nažalost, kažu, ova inicijativa nije izolovan slučaj, već predstavlja nastavak politike imenovanja ulica po pripadnicima JNA i Vojske Jugoslavije – poput Branka Krvavca, Vukomana Tešovića, kapetana Đurka Bojovića i pilota Eldina Hrapovića – koja je započeta u Pljevljima, a sada se prenosi i na teritoriju Glavnog grada. 

- Ovo ukazuje na obrazac opasne i uporne politike koja, pod plaštom “patriotizma”, afirmiše ratnu prošlost koja je Crnu Goru već jednom skupo koštala odvela u međunarodnu izolaciju. Ovakvi postupci štete i spoljnopolitičkoj poziciji Crne Gore. Prošle godine, upravo zbog narušenih odnosa sa Hrvatskom, Crna Gora nije zatvorila Poglavlje 31 (Spoljna, bezbjednosna i odbrambena politika), čiji dio čine i dobrosusjedski odnosi. Ovim se šalje poruka da Crna Gora nije spremna da se suoči sa sopstvenom prošlošću, ali i da svjesno provocira susjede i države članice EU. Crna Gora mora pokazati da i vrijednosno pripada Evropskoj uniji, što uključuje poštovanje zakona, ljudskih prava i sloboda, uz odgovoran odnos prema prošlosti - zaključuje se u saopštenju.