Borba protiv „Srpskog sveta“ borba je za demokratiju i suverenitet

Ideologija „Srpskog sveta“ nastavak je velikosrpskih projekata od 19. vijeka do danas, a borba protiv te ideje u Crnoj Gori mora podrazumijevati jačanje crnogorskog nacionalnog pitanja i uređenje odnosa između države i crkve kao ključnih uslova za stabilnost – ocijenjeno je na panelu „Razumijevanje ‘Srpskog sveta’: prijetnje demokratiji i identitetima“, održanom tokom drugog dana regionalnog plenuma „Pukotine u demokratiji: nacionalizam i klerikalizam na Zapadnom Balkanu“.

Plenum zajednički organizuju Centar za građansko obrazovanje (CGO), Regionalna akademija za razvoj demokratije (ADD) iz Novog Sada, Fakultet političkih nauka Univerziteta u Sarajevu (FPN) i njemačka Fondacija Friedrich Ebert (FES).

Batrićević: Crnogorsko nacionalno pitanje postalo pitanje evropske bezbjednosti

Direktor Mreže Zapadnog Balkana, dr Boban Batrićević, kazao je da je ideologija „Srpskog sveta“ sofisticirani nastavak velikosrpskih projekata, koji se danas sprovodi kroz obavještajne, ekonomske, medijske i kulturne mehanizme.

– Ideologija „Srpskog sveta“ je nastavak velikosrpskih projekata od 19. vijeka do danas. Za razliku od „Homogene Srbije“, ovdje nemamo jasan dokument koji definiše plan djelovanja – on je skriven, što ga čini još opasnijim – rekao je Batrićević.

On je upozorio da „Srpski svet“ u Crnoj Gori ima snažno uporište i da trenutno „vlada kompletnim državnim aparatom“.

– Popisi pokazuju da Crnogorci nestaju bez rata, što znači da se ta ideologija najuspješnije sprovodi mirnim sredstvima. Crnogorsko nacionalno pitanje mora se tretirati kao pitanje evropske bezbjednosti – bez crnogorske nacije nema stabilnosti na Zapadnom Balkanu – poručio je Batrićević.

Dodao je da je za suštinski otpor neophodno otvoriti pitanje funkcionisanja crkve u Crnoj Gori, ističući da bez „ozbiljne crnogorske crkve“ nije moguće očuvati nacionalni identitet i političku samostalnost.

Bešlin: „Srpski svet“ nasljednik ideje Velike Srbije

Istoričar iz Srbije, dr Milivoj Bešlin, kazao je da ideja „Srpskog sveta“ nije nova, već da predstavlja nasljednika projekta Velike Srbije, preuzetog iz ruske državne propagande.

– Ovaj koncept u različitim istorijskim fazama nosio je različita imena – „naša proširena domovina“, „Homogena Srbija“, „proširena Srbija“ – ali je uvijek imao isti cilj: teritorijalno objedinjavanje svih Srba i dominaciju nad susjednim narodima – rekao je Bešlin.

On je istakao da je suština tog projekta uvijek bila ukidanje pluralizma i homogenizacija društva.

– Kada ukinete nacionalnu i identitetsku raznolikost, ukidate i političku pluralnost. Zato je ideja „Srpskog sveta“ zapravo usmjerena i protiv same Srbije – protiv demokratske Srbije – naglasio je Bešlin.

Prema njegovim riječima, današnji oblik „Srpskog sveta“ ne dovodi formalno u pitanje državne granice, već ugrožava suverenitet susjednih država.

– Vučić se ne ponaša kao predsjednik Srbije, već kao lider svih Srba u regionu. Time postaje politički nosilac suvereniteta u Srbiji, Crnoj Gori, BiH, pa čak i u dijelu Hrvatske – kazao je Bešlin.

Filandra: „Srpski svet“ – kulturološki supstitut za propalu Veliku Srbiju

Profesor sarajevskog Fakulteta političkih nauka, dr Šaćir Filandra, ocijenio je da je „Srpski svet“ u Bosni i Hercegovini prisutan više od 150 godina, ali da se današnji oblik te ideologije razlikuje od ranijih.

– Projekat Velike Srbije propao je kao državni projekat, a „Srpski svet“ se pojavio kao njegov kulturološki supstitut, prilagođen novim geopolitičkim okolnostima – rekao je Filandra.

Prema njegovim riječima, cilj više nije teritorijalna ekspanzija, već kulturna standardizacija jedne nacije kroz jezik, mitove i obrazovni sistem.

– Djeca u Banjoj Luci, Prijedoru i Leskovcu danas uče iste junake i iste mitove. To je tihi proces kulturnog nasilja koji prolazi ispod radara, jer se odvija u sferi kulture – upozorio je Filandra.

On je dodao da zagovornici „Srpskog sveta“ vjeruju u propast Zapada i Evropske unije, te da taj koncept „čekanjem haosa“ pokušava sačekati momenat ponovnog širenja.

Surroi: Region živi u nezavršenim ratovima

Kosovski pisac i novinar Veton Surroi istakao je da je Srbija danas bliža Rusiji nego u trenutku kada je postala kandidat za članstvo u EU, te da je „u većoj mjeri destabilizujući faktor nego ikad“.

– Ratovi u regionu nikada nijesu završeni – BiH živi sa Dejtonom kao ugovorom o prekidu vatre, a Srbija i Kosovo sa Kumanovskim sporazumom. Sada se rat vodi drugim sredstvima – kazao je Surroi.

On je poručio da je transformacija Srbije ključno političko i bezbjednosno pitanje za cijeli region, uz ocjenu da EU nema dovoljan uticaj na taj proces.

Siljanoska: Antidemokratski narativi sa istoka destabilizuju region

Konsultantkinja za strateške komunikacije i bivša savjetnica premijera Sjeverne Makedonije, Svetlana Siljanoska, kazala je da je u toj zemlji ruski i proruski narativ trenutno mnogo prisutniji od srpskog, ali da oba imaju zajednički cilj – da region održe nestabilnim i udaljenim od EU.

– Taj kamp ima tri jasna cilja: da Zapadni Balkan ostane nestabilan, da se drži što dalje od EU i da ostane duboko polarizovan. Nažalost, u tome su prilično uspješni – rekla je Siljanoska.

Ona je istakla da je antidemokratska kampanja izuzetno uspješna u korišćenju propagandnih narativa, jer joj se u javnosti posvećuje velika pažnja, dok se istovremeno zanemaruju stvarni problemi građana.

– Treba da govorimo o tome zašto su uspješni i kako da ih osujetimo, jer je njihov krajnji cilj erozija demokratije – zaključila je Siljanoska.

Panel je moderirala sociološkinja Izabela Kisić iz Beograda.