Non-pejper EK: Crnoj Gori je za reforme potreban intenzivniji rad i politička posvećenost

Crnoj Gori je potreban intenzivniji rad i politička posvećenost kako bi u potpunosti ispunila sva završna mjerila u pregovaračkim poglavljima 23 i 24, posebno u oblastima pravosuđa, borbe protiv korupcije i organizovanog kriminala, vizne politike, slobode medija i osnovnih prava.

To se navodi u novom neformalnom dokumentu (non-pejper) Evropske komisije (EK) koji se odnosi na napredak Crne Gore u poglavljima 23 - pravosuđe i osnovna prava i 24 - pravda, sloboda, bezbjednost, u koji Vijesti imaju uvid.

Crna Gora je prije godinu dobila pozitivan Izvještaj o procjeni ispunjenosti privremenih mjerila za poglavlja 23 i 24 (IBAR).

- Crna Gora je nastavila sa implementacijom završnih mjerila za poglavlja 23 i 24, uz određene početne rezultate - piše u u non-pejperu.

U dokumentu je ocijenjeno da je ambiciozan vremenski okvir koji je Crna Gora predložila za privremeno zatvaranje ovih poglavlja do naredne godine.

U non-pejperu se, u oblasti pravosuđa, ukazuje na neke pozitivne početne rezultate, ali i na nedovoljnu implementaciju reformi - 22,1 odsto aktivnosti iz Akcionog plana Strategije reforme pravosuđa 2024-2027 u prošloj godini je potpuno sprovedeno, 58,4 odsto djelimično, a 19,5 odsto nije sprovedeno.

Navodi se da su, nakon intenzivne faze reformi tokom prošle godine, osnovni zakoni koji garantuju nezavisnost i nepristrasnost pravosudnog sistema sada u velikoj mjeri usklađeni sa evropskim standardima.

- Kao rezultat ovih izmjena, Sudski i Tužilački savjet razvijaju novi sistem imenovanja, ocjenjivanja rada i napredovanja sudija i državnih tužilaca. Cilj ovog novog sistema je da se obezbijedi dosljednija i na zaslugama zasnovana ocjena u skladu sa evropskim standardima - piše u non-pejperu.

Dodaje se da ti razvojni procesi u velikoj mjeri odgovaraju preporukama Evropske i Venecijanske komisije.

Imenovati članove Savjeta AMU, riješiti pred sudom slučaj direktora RTCG Borisa Raonića

Evropska komisija ocijenila je da efikasnu primjenu novih zakona o audiovizuelnim medijskim uslugama i o nacionalnom javnom emiteru u Crnoj Gori usporavaju kašnjenja u transparentnim i na zaslugama zasnovanim imenovanjima članova Savjeta Agencije za audiovizuelne medijske usluge (AMU) i Savjeta Radio televizije Crne Gore (RTCG).

EK poručuje da je hitno potrebno da Skupština Crne Gore imenuje nove članove Savjeta AMU, kako bi se obezbijedilo njegovo puno funkcionisanje i nezavisnost. 

- Pored toga, Skupština mora bez odlaganja pokrenuti postupak za izbor tri člana Savjeta RTCG - navodi se u novom neformalnom dokumentu (non-pejper) Evropske komisije (EK) koji se odnosi na napredak Crne Gore u poglavljima 23 (pravosuđe i osnovna prava) i 24 (pravda, sloboda, bezbjednost), u koji Vijesti imaju uvid.

EK podsjeća da, iako je postupak imenovanja generalnog direktora RTCG ranije bio osporen kroz više sudskih odluka, u avgustu 2024., Savjet RTCG je ponovo imenovao istu osobu (Borisa Raonića) na pun mandat, "što je otvorilo pitanja o nedostatku transparentnosti i mogućem kršenju pravne procedure".

U novembru 2024. tužilaštvo je podiglo optužnicu protiv članova Savjeta RTCG zbog zloupotrebe službenog položaja prilikom imenovanja generalnog direktora RTCG.

- S obzirom na značaj javnog emitera RTCG i zakonitost njegovog funkcionisanja, od presudnog je značaja da se ovaj slučaj brzo riješi pred sudom - poručila je EK.

U non-pejperu se ističe da Crna Gora još nije sprovela pravne reforme koje bi dodatno osnažile nezavisnost Sudskog i Tužilačkog savjeta i da je posebno potrebno ukinuti članstva ministra pravde kao ex officio člana Sudskog savjeta.

Navodi se i da Zakon o Specijalnom državnom tužilaštvu (SDT) i dalje treba uskladiti sa ključnim preporukama Venecijanske komisije u pogledu veće odgovornosti, jasnijih operativnih okvira, jače zaštite ličnih podataka i strategije za smanjenje značajnog zaostatka u predmetima.

- Takođe, nedostaje poseban zakon o radnim pravima sudija, a nedostaci postojećih pravila o ocjenjivanju sudija i predsjednika sudova još nisu otklonjeni. Crna Gora mora dosljedno osigurati brzo imenovanje na visoke sudske pozicije, zasnovano na zaslugama i transparentnosti - kaže se u non-pejperu.

Podsjeća se da trenutno u Sudskom savjetu postoji jedno upražnjeno mjesto, dok Tužilački savjet ima tri upražnjena mjesta.

- Skupština mora hitno i odlučno pristupiti imenovanju novih članova u oba Savjeta, bez odlaganja - poručuje se u non-pejperu.

U tom dokumentu je ukazano i na neadresirane preporuke Venecijanske komisije - Zakon o Specijalnom državnom tužilaštvu nije usklađen s preporukama o odgovornosti i zaštiti podataka, nedostatak zakona o pravima sudija (posebno o radu i penzionisanju), zastarjeli pravni okvir za ocjenjivanje sudija i predsjednika sudova.

Podsjeća se i na problem loših uslova rada i prostornih kapaciteta Sudskog i Tužilačkog savjeta.

EK je upozorila da pritisci i komentari visokih zvaničnika o radu pravosuđa, u visokoprofilnim slučajevima, podstiču nepovjerenje u sudstvo.

Oni su ukazali na niske plate, zbog čega sudijske i tužilačke pozicije nijesu popunjene, kao i na problem nedovoljnih resursa i ulaganja u ICT i infrastrukturu sudova, lošu organizacija sudske mreže i nedostatak finansijske nezavisnosti Centra za obuku u sudstvu.

U non-pejperu se podsjeća na nedostatak sudija u Ustavnom sudu, gdje ih je četiri od sedam, što smanjuje efikasnost.

Izvještajni period, kako se dodaje, obilježila je duboka institucionalna i politička kriza nakon odluke Skupštine da jednostrano konstatuje da je sutkinja Ustavnog suda stekla uslov za penziju 17. decembra prošle godine.

- Ova odluka nije bila u skladu sa procedurom predviđenom Ustavom koja zapravo zahtijeva plenarnu odluku Ustavnog suda. Ova odluka izazvala je ozbiljnu krizu u parlamentu. Ovakvi događaji izazvali su veliku zabrinutost u pogledu poštovanja nezavisnosti Ustavnog suda i podjele vlasti sadržanih u Ustavu - navodi se u dokumentu.

Rad parlamenta je, kako se konstatuje, nastavljen sredinom marta, kada je postignut politički dogovor uz posredovanje EU, uključujući i traženje mišljenja Venecijanske komisije o odluci parlamenta.

Dodaje se da dodatno zabrinjava što je procedura parlamenta za izbor novog sudije Ustavnog suda nastavljena i nije zaustavljena do dobijanja mišljenja Venecijanske komisije.

- Ostaće od suštinskog značaja da se mišljenje Venecijanske komisije u potpunosti primijeni i da se poštuju uslovi političkog sporazuma kako je dogovoreno između vlade (uključujući i parlamentarnu većinu) i opozicije - navodi se u dokumentu.