Gube kontrolu: Je li odzvonilo ruskoj dominaciji u ovom dijelu Evrope?

Dok američki predsjednik Donald Tramp s jedne strane nudi ruskom predsjedniku Vladimiru Putinu pregovore o miru u Ukrajini, s druge strane američko Ministarstvo finansija zadalo je možda najteži udarac ruskoj ratnoj mašineriji od početka invazije. Nove sankcije protiv naftnih giganata Rosnjefta i Lukoila ne samo da su Kremlju oduzele milijarde dolara mjesečno, već su i definitivno zatvorile vrata ruskom energetskom i političkom uticaju u jugoistočnoj Evropi. A najveći gubitnici nijesu samo u Moskvi, već i u Sofiji i Beogradu, piše Telegraph u svojoj analizi.

U Bugarskoj se dogodilo nešto što je još prije godinu izgledalo nezamislivo. Vlada je krajem novembra preuzela potpunu operativnu kontrolu nad rafinerijom Burgas, najvećom u zemlji i ključnim objektom u vlasništvu Lukoila. Za posebnog upravnika imenovan je Rumen Specov, bivši šef poreske uprave poznat po beskompromisnoj borbi protiv sive ekonomije. 

- Lukoil je bio krunski dragulj ruskog uticaja u Bugarskoj. Čak i ako sjutra bude mir u Ukrajini, dugoročna ruska politika ide protiv Evrope. Zato smo morali prekinuti tu vezu - kaže Ruslan Stefanov iz Centra za proučavanje demokratije u Sofiji.

Predsjednik Rumen Radev pokušao je da stavi veto na zakon kojim se omogućava oduzimanje kontrole, ali ga je parlament nadglasao. Vašington je dao rok od šest mjeseci da se pronađe novi vlasnik koji nije povezan s Moskvom.

U Beogradu je situacija još dramatičnija, piše Telegraph. Rafinerija Pančevo, dio Naftne industrije Srbije (NIS), radi u „stanju mirovanja“.

Srpski predsjednik Aleksandar Vučić traži odlaganje sankcija od američkog Ministarstva finansija kako bi rafinerija preživjela zimu, ali istovremeno javno poručuje da će Rusima, ako dođe do nacionalizacije, „platiti najvišu moguću cijenu jer su nam prijatelji“. 

- Sjedjeti na dvije stolice više nije moguće. Međunarodni poredak se preoblikuje pred našim očima. Na kraju će Srbija morati izabrati stranu, a ove sankcije jasno pokazuju koja strana pobjeđuje - upozorava Igor Novaković iz beogradskog Centra za međunarodne i bezbjednosne poslove (ISAC).

Prema analizi Kijevske škole ekonomije, sankcije Rosnjeftu i Lukoilu koštaju Rusiju između 2,5 i 5 milijardi dolara mjesečno – otprilike trećinu svih prihoda od izvoza nafte. 

Izvoz u Kinu pao je na najniži nivo od februara 2022, dok su se popusti na rusku naftu u Indiji i Kini udvostručili. Moskva pokušava zaobići sankcije preko „nepoznatih“ trgovaca, ali analitičari procjenjuju da će, čak i ako se obim izvoza uskoro oporavi, cijena po barelu ostati trajno niža. 

- Ovo je možda prvi put da Putin osjeća stvarni ekonomski pritisak koji može uticati na njegovu odluku o nastavku rata. Gubitak kontrole nad energijom u istočnoj Evropi nije samo finansijski — to je simbolički udarac u srce ideje o ruskoj sferi uticaja - kaže Emilija Zankina, bugarska politikološkinja sa Univerziteta Temple u Rimu.