Kontroverzni Rusi dobijaju pasoše Srbije uz obrazloženje da je to „nacionalni interes“

Od invazije Rusije na Ukrajinu 2022. godine ruskim državljanima otežano je da putuju u zemlje Evropske unije i nekolicinu drugih država jer je pooštren vizni režim. Ipak, moćni Rusi koji su povezani sa obavještajnim strukturama, profiteri rata u Ukrajini i oligarsi, našli su način da zaobiđu vize tako što su obezbijedili pasoše drugih zemalja iz kojih se može slobodno putovati u Evropsku uniju (EU) - a mnogima od njih primamljiv je bio upravo pasoš Srbije.

Za ove uticajne Ruse uopšte nije bilo teško doći do njega. Iako nijesu ispunjavali kriterijume da postanu srpski državljani, Vlada Srbije koju je prvo predvodila Ana Brnabić, a zatim Miloš Vučević, dodjeljivala im je državljanstvo mimo procedure koja važi za strance, pravdajući to srpskim nacionalnim interesom.

Jedan od njih je Ivan Sibirev, ratni profiter čija kompanija „R-stroj“ je razvijala poslove u ratom uništenim ukrajinskim gradovima. Dok je prošle godine Evropska unija njegovu kompaniju sankcionisala zbog bogaćenja zahvaljujući ratu, premijerka Brnabić mu je, preskačući standardne procedure, dodijelila srpsko državljanstvo. Da bi se ovo dogodilo, pošto Sibirev nije ispunjavao uslove, Vlada Srbije iskoristila je član Zakona o državljanstvu koji omogućava da se strancima pokloni državljanstvo ukoliko je to bitno za „nacionalni interes” Srbije.

Brnabić je isto tako smatrala da je bitno za Srbiju da se državljanstvo dodijeli i Viktoru Šendriku, bivšem specijalacu Ruske službe bezbjednosti (FSB) i šefu obezbjeđenja ruskih oligarha Arkadija i Borisa Rotenberga. 

Šendrik je i sponzor neonacističke divizije navijača Espanjola koja se bori protiv Ukrajine.

Po specijalnoj proceduri državljanstvo je dobio i Dimitrij Sergejev – blizak prijatelj sina čuvenog FSB generala Nikolaja Patruševa koji blisko sarađuje sa Aleksandarom Vulinom na prisluškivanju ruske opozicije u Beogradu. 

Patrušev je sa Vulinom formirao i „radnu grupu za borbu protiv ‘obojenih revolucija’“ sa zadatkom da sprječava proteste i organizuje praćenje aktivista, novinara i branitelja ljudskih prava, kako je pisao Danas.

Oni nijesu jedini ruski državljani koji su zahvaljujući posebnim odlukama srpske Vlade uspjeli da dođu do srpskog pasoša, pokazuje istraživanje novinara ruskog sajta „Važne priče“ i portala KRIK.

Novinari su pregledali sve odluke o dodjeljivanju državljanstava od početka 2022. do aprila 2025. godine i tu pronašli čak 204 ruska državljanina koja su dobila srpski pasoš mimo uobičajne procedure jer je to, navodno, „u interesu Srbije“.

Od njih se nije tražilo da ispune standardne uslove poput toga da žive u Srbiji prije ili poslije dobijanja pasoša, niti da se odreknu drugih državljanstava.

Kako je pokazalo istraživanje „Važnih priča“ i KRIK-a, među onima koji su na ovaj način dobili državljanstvo je više Rusa povezanih sa političkom elitom iz Kremlja, ruskom službom bezbjednosti (FSB), vojnom industrijom, oni koji su se obogatili u ratu u Ukrajini i drugi poslovni giganti. Nije jasno koji su to nacionalni interesi Srbije zadovoljeni ovim odlukama.

Dodjeljivanje državljanstava na ovaj način obično je rezervisano za istaknute ljude iz oblasti nauke, sporta ili umjetnosti.

POTREBA ZBOG PROTESTA

Istraživač korupcije iz nevladine organizacije „Arktida“ Ilja Šumanov smatra da bi ovakva masovna podjela pasoša mogla da bude dio političkog dogovora između dvije vlade. Kaže da u ovom scenariju Srbija rizikuje da izgubi šanse za evropske integracije, ali vlast u zemlji može dobiti od Moskve instrumente autoritarne kontrole koji joj trebaju sada, u vrijeme masovnih protesta.

- Mislim da je takođe u pitanju neformalna finansijska podrška, obezbjeđivanje zajmova i kredita koji će biti upotrebljeni za održavanje režima - kaže Šumanov.

U Srbiji je, kako je konstatovao, turbulentno.

- I Rusija može pomoći režimu tako što sa njima može da podijeli sve autoritarne prakse. Počev od sistema praćenja, kontrole društvenih mreža, pa do političkih tehnologija - naprimjer farmi botova i slično - dodao je on.

Novinari „Važnih priča“ kontaktirali su sve osobe pomenute u tekstu koje su dobile srpsko državljanstvo, ali od njih nijesu dobili odgovore.

KRIK je poslao pitanja Vladi Srbije za objašnjenje ovakvih odluka, ali iz službe za medije na njih nijesu odgovorili.