Mađarska balansira između ruske nafte i američkog LNG-a dok evropske sankcije ostaju na snazi

Mađarski premijer Viktor Orban proteklih dana boravio je u Vašingtonu, gdje je, na prvi pogled, ostvario ono zbog čega je i putovao – dobio je pohvale Donalda Trampa i jednogodišnje izuzeće od američkih sankcija na rusku naftu, gas i nuklearno gorivo.

Međutim, dublja analiza pokazuje da je situacija složenija. Sjedinjene Američke Države potpisale su sa Mađarskom skup sporazum o trgovini, dok Orban nije uspio da postigne napredak u svom najvećem izazovu – okončanju rata u Ukrajini, koji i dalje snažno utiče na region.

Ključna pobjeda: jednogodišnje izuzeće od sankcija

Izuzeće od sankcija traje godinu dana, što je jasno usklađeno sa Trampovom željom da podrži Orbanovu kampanju pred izbore u aprilu. Ipak, iz perspektive Evropske unije, Mađarska nije dala političku garanciju da će prestati da uvozi rusku naftu i gas do kraja 2027. godine, što je obaveza koju je ispunila Češka. EU nastavlja da pojačava energetske sankcije, što izaziva negodovanje Mađarske i Slovačke.

Osim toga, mađarska naftna kompanija MOL radi na modernizaciji rafinerija u Budimpešti i Bratislavi kako bi mogle da koriste Brent sirovu naftu umjesto visokosumporne Uralske nafte iz Rusije. MOL tvrdi da bi čak 80 odsto nafte moglo stizati preko Jadranskog naftovoda iz Hrvatske, uz veće logističke troškove. Orbanov argument da Mađarska, kao zemlja bez izlaza na more, nema alternativu ruskoj nafti tako možda i nije u potpunosti tačan.

Ukupno, Mađarska i Slovačka su Rusiji od početka invazije na Ukrajinu 2022. godine do kraja 2024. platile 13 milijardi dolara za naftu.

Američka olakšica za domaćinstva i energetski sektor

Ipak, jednogodišnje izuzeće od sankcija omogućava Mađarskoj određene olakšice za domaćinstva tokom zimskog perioda. Orban je medijima bliskim vladi rekao da bi bez tog izuzeća računi za struju u decembru mogli porasti i do tri puta.

Mađarska može da nastavi da kupuje ruski gas preko gasovoda „Turski tok“ i da ga plaća u stranoj valuti koristeći bugarsku pravnu „rupu“. Istovremeno, Orban je pristao da kupi američki tečni prirodni gas (LNG) u vrijednosti od 600 miliona dolara.

Nuklearni sporazum i male reaktorske jedinice

Mađarska je dogovorila kupovinu američkih nuklearnih gorivih šipki za svoju nuklearnu elektranu „Pakš 1“, pored goriva koje nabavlja iz Rusije i Francuske. Sporazumom je predviđena i kupovina tehnologije za produženo skladištenje istrošenog nuklearnog goriva.

Najveći dio sporazuma odnosi se na obavezu Mađarske da kupi do 10 malih modularnih nuklearnih reaktora iz SAD-a, u vrijednosti između 10 i 20 milijardi dolara, čime bi se obezbijedila energija za nove kineske fabrike baterija u zemlji.

Razmatra se i dogovor o valutnoj razmjeni između američke i mađarske centralne banke, koji bi u slučaju buduće finansijske krize omogućio dolarsku podršku Budimpešti.

Šta Orban nije dobio

Orban nije uspio da vrati američki program ukidanja viza, koji je obustavljen 2022. godine, što negativno utiče na trgovinu. Takođe, nije dogovorena nova moguća runda samita Tramp–Putin u Budimpešti radi rješavanja rata u Ukrajini.

Kritičari smatraju da Mađarska zamjenjuje energetsku zavisnost od Rusije zavisnošću od SAD-a, dok Orban tvrdi da time postiže veću raznovrsnost energetskih izvora.