Zatvoreni novinari Andržej Počobut i Mzija Amaglobeli dobitnici nagrade Saharov za 2025. godinu

Nagrada Saharov za 2025. godinu dodijeljena je novinarima - poljsko-bjeloruskom Andržeju Počobutu (Andrzej Poczobut) i gruzijskoj Mziji Amaglobeli (Mzia Amaglobeli) - koji izdržavaju zatvorske kazne zbog optužbi povezanih s njihovim izvještavanjem o demokratiji i civilnom društvu.

Konferencija predsjednika Evropskog parlamenta, koju čine lideri političkih grupa u parlamentu i predsjednica zakonodavnog tijela Roberta Mecola, objavila je dobitnike 22. oktobra.

Među finalistima za nagradu od 50.000 eura bili su i studenti iz Srbije koji već više od godinu protestuju protiv vlasti u Beogradu, te novinari i humanitarni radnici u Palestini.

Najviša nagrada Evropske unije za ljudska prava osnovana je 1988. godine u čast ruskog naučnika i disidenta Andreja Saharova i postala je jedno od ključnih sredstava javne promocije Evropskog parlamenta, pri čemu represivni režimi često kritikuju evropske poslanike zbog nominacija i dobitnika.

Među prethodnim laureatima su bivši predsjednik Južnoafričke Republike Nelson Mandela, ruski opozicioni lider Aleksej Navaljni i pakistanska aktivistica za obrazovanje Malala Jusufzai.

Otvoreni kritičar Lukašenka

Počobut je radio za više bjeloruskih i poljskih publikacija i bio je jedan od lidera političke organizacije "Savez Poljaka u Bjelorusiji", koja predstavlja poljsku manjinu u zemlji. Kao otvoreni kritičar dugogodišnjeg autoritarnog vladara Aleksandra Lukašenka, više puta je bio hapšen od strane vlasti.

Uhapšen je 2021. godine kao dio političkog obračuna s opozicijom i civilnim društvom nakon lažiranih predsjedničkih izbora godinu ranije, a kasnije je osuđen na osam godina zatvora u kaznenoj koloniji.

Iako njegovoj porodici nije dozvoljeno da ga posjećuje, postoji nada da bi uskoro mogao biti oslobođen, jer Sjedinjene Američke Države pregovaraju s Minskom o ublažavanju nekih sankcija u zamjenu za puštanje dijela od procijenjenih hiljada političkih zatvorenika u zemlji.

Opozicioni političar Aljaksandar Milinkjevič, Udruženje bjeloruskih novinara i demokratska opozicija u Bjelorusiji, koju predvodi Svjetlana Tihanovska, ranije su takođe bili dobitnici ove nagrade.

Pogoršano zdravstveno stanje u zatvoru

Amaglobeli, osnivačica nezavisnih medija Batumelebi i Netgazeti, uhapšena je početkom 2025. godine, a kasnije osuđena na dvije godine zatvora zbog "pružanja otpora ili upotrebe nasilja protiv službenog lica" tokom proevropskog protesta nakon spornih parlamentarnih izbora u Gruziji u oktobru 2024.

Od tada su se pojavili brojni izvještaji o pogoršanju njenog zdravstvenog stanja tokom boravka u zatvoru. Presudu su osudili EU, Evropska i Međunarodna federacija novinara, kao i organizacije za ljudska prava, a smatra se dijelom šire kampanje države za gušenje neslaganja i ograničavanje slobode izražavanja u Gruziji.

Smatra se prvom političkom zatvorenicom u Gruziji od sticanja nezavisnosti 1991. godine, a ujedno je i prva Gruzijska dobitnica ove nagrade.

Ceremonija dodjele nagrade biće održana u Strazburu 16. decembra.