EU sud osporio Malti zakonitost 'zlatnih pasoša'
Vrhovni sud Evropske unije proglasio je danas kontroverzni program zlatnih pasoša na Malti, nezakonitim. Ovim programom strancima se omogućava da kupe državljanstvo EU u zamjenu za ulaganje preko 690.000 eura.
Evropska komisija je prije nekoliko godina pokrenula pravni postupak, tvrdeći da je program zlatnih pasoša prekršio dužnost Malte da iskreno sarađuje za Blokom. Nudio je ljudima mogućnost da steknu državljanstvo Malte, a samim tim i pravo na rad širom EU, čak i ako tamo nemaju porodične veze ili dom.
Sud EU složio se sa Komisijom, utvrdivši da takav program "predstavlja komercijalizaciju dodjeljivanja statusa državljanina države članice i, samim tim, državljanstva Unije, što je nespojivo sa koncepcijom tog osnovnog statusa koji proizilazi iz Ugovora EU".
Plaćanja ili investicije su bili osnova malteškog programa, utvrdio je sud, dodajući da se "ne može smatrati da je Republika Malta stvarni boravak na toj teritoriji smatrala suštinskim kriterijumom za dodjelu državljanstva te države članice u okviru tog programa".
Vlada Malte je u saopštenju navela da će poštovati odluku suda dok ispituje "pravne implikacije" presude. Branila je šemu, rekavši da je ona donijela 1,4 milijarde eura ostrvskoj naciji od 2015. godine.
Presudu najvišeg suda EU pozdravili su zagovornici transparentnosti, ali su je kritikovali malteški političari.
Džozef Muskat, bivši premijer koji je pokrenuo program, objavio je na Facebooku da je presuda "politički motivisana" i da maltešku šemu treba reformisati, a ne ukinuti.
Prije presude, premijer Robert Abela je rekao lokalnim novinama Times of Malta da je šema bezbjedna i korisna.
Ali šema nije koristila Malti, rekao je malteški novinar Metju Karuana Galizia, koji je pozdravio presudu kao "pobjedu za narod Malte i za sve stanovnike EU koji su nepravedno bili izloženi hirovima perača novca i korumpiranih kriminalaca koji kupuju svoj put u EU".
Galizia, sin Dafne Karuana Galizie, malteške novinarke fokusirane na korupciju, koja je poginula u bombaškom napadu 2017. godine, pozvao je vladu Malte da ukine program zlatnih pasoša na koji se odnosi presuda i da ograniči svoj poseban program zlatnih viza koji dodjeljuje boravak bogatim strancima na Malti.
Takvi programi su široko prihvaćeni širom Evrope i Velike Britanije, posebno nakon finansijske krize 2009. godine.
Ali u narednoj deceniji, većina država EU je ukinula svoje programe zbog njihovih veza sa stambenim krizama Evropi; strahova od potencijala programa za poslovni kriminal, korupciju i pranje novca.
Evropska komisija je 2020. godine pokrenula postupke za prekršaj protiv Malte i Kipra u vezi sa njihovim programima zlatnih pasoša. Nakon što su Kipar 2021. i Bugarska 2022. godine okončali svoje programe, Malta je bila jedna od posljednjih koje su se suprotstavile.
Ruska invazija na Ukrajinu vratila je fokus na politiku zlatnih pasoša, za koju neki kažu da omogućava Rusima povezanim sa sukobom da zaobiđu sankcije.
Evropska komisija je upozorila da su neki ruski ili bjeloruski državljani, koji su među 877 osoba na koje se odnosi zamrzavanje imovine i zabrane putovanja uvedene od 2014. godine, ili koji podržavaju rusku invaziju na Ukrajinu, možda stekli državljanstvo EU ili imali pristup Šengenskoj zoni putem ovih šema.
Izvještaj organizacije za borbu protiv korupcije Transparensy International iz 2023. godine otkrio je da su Rusi koji su pod sankcijama Ukrajine ili su na drugi način povezani sa ratnim naporima otvorili kompanije u Francuskoj koristeći nedavno stečene pasoše Malte.
