Radar Srpska Gora i dalje van funkcije: Nebo iznad Podgorice pod ograničenjem do 24. oktobra

Radarska stanica Srpska Gora, kojom upravlja SMATSA – zajednička služba kontrole letenja Srbije i Crne Gore – i dalje je van funkcije, a prema najnovijem obavještenju za pilote (NOTAM), vazdušni prostor u Terminalnoj manevarskoj zoni (TMA) Podgorice biće pod ograničenjem najmanje do 24. oktobra.

Antena M je još 10. oktobra objavila da je kvar na ovoj stanici praktično „zatvorio nebo“ iznad Podgorice i značajno usporio protok avio-saobraćaja. 

Kako je Anteni M potvrđeno iz više nezavisnih izvora, to znači da Terminalna kontrola letenja (TKL) Podgorica može prema proceduri opsluživati samo jedan avion ispod 10.000 fita (oko 3.000 metara), dok se svi ostali vazduhoplovi koji se u tom trenutku nalaze u TMA šalju na čekanje, tzv „holding“, što praktično znači povećanu potrošnju goriva i emitovanje CO2 u suprotnosti sa EU zahtjevima i regulativom.

Njihovi izvori tvrde da je jedini mogući gori scenario od ovoga, potpuno zatvaranje neba nad Podgoricom.

Iz Ministarstva saobraćaja tada nam je potvrđeno da problem postoji, ali su, pozivajući se na podatke iz Agencije za civilno vazduhoplovstvo, umanjili njegov uticaj.

- Kvar nije naivan, ali se ne očekuje prevelik uticaj na saobraćaj - kazao je tada sagovornik Antene M iz Ministarstva saobraćaja.

U istom tonu iz Aerodroma Crne Gore (ACG) za Antenu M su saopštili da u prethodnom periodu, od kvara radara, nije bilo značajnijih odstupanja u redu letenja niti nepredviđenih troškova, uz napomenu da se „sve avio-operacije obavljaju sigurno i bezbjedno“.

- Na Aerodromu Podgorica od 10. oktobra do danas nije bilo značajnijih odstupanja u redu letenja niti su Aerodromi Crne Gore, za sada, imali nepredviđene troškove. Sve avio-operacije obavljaju se sigurno i bezbjedno, što je zajednički cilj ACG, Agencije za civilno vazduhoplovstvo i Kontrole letenja Srbije i Crne Gore.

Podsjećamo, Kontrola letenja Srbije i Crne Gore je nadležna za vođenje vazduhoplova kroz crnogorski vazdušni prostor - od polijetanja do samog slijetanja na aerodrome gdje počinju ingerencije naše kompanije. Dakle, putnici, avioni i prtljag su u našoj nadležnosti samo kada su na zemlji – saopštili su iz ACG.

Međutim, izvor Antene M sa podgoričkog aerodroma, pod uslovom anonimnosti, ipak tvrdi da postoje bitna ograničenja i implikacije u saobraćajnom, komercijalnom i finansijskom smislu.

- Trenutno su implikacije kvara na radaru značajne. Prema propisima, samo jedan avion može da bude u zoni pokrivanja radara, odnosno u zoni slijetanja, a moguće i zoni prelijetanja, jer su u kvaru i primarni i sekundarni radar. To praktično znači da od Mojkovca pa do Podgorice u slijetanju može biti samo jedan avion u datom trenutku. Dakle, jasno je da to redukuje broj aviona na aerodromu Podgorica. Postoje bitna ograničenja i implikacije u saobraćajnom, komercijalnom i finansijskom smislu – kazao je izvor Antene M.

Zastarjela oprema i neispunjeni evropski standardi

Radarska stanica TKL Podgorica instalirana je 2006. godine kao primarni radar francuskog proizvođača Thales, a 2014. je dograđena sekundarnim radarom (SSR). Uređaj, međutim, nikada nije ozbiljno remontovan tokom dvije decenije rada.

Dok se u većini evropskih kontrola letenja radarski sistemi mijenjaju nakon deset godina, u Crnoj Gori to nije slučaj.

Prema dokumentu EUROCONTROL-a „Radar Surveillance in En-Route Airspace and Major Terminal Areas“, za terminalne oblasti poput Podgorice predviđen je jedan primarni i dva sekundarna radara. Crna Gora, međutim, nema takvu infrastrukturu, pa se u slučaju kvara stvara „usko grlo“ u vazdušnom prostoru zemlje.

Planirana gradnja radarske stanice Vrsuta izbrisana je iz finansijskog plana SMATSA-e još 2022–2023. godine, a projekat se, prema nezvaničnim informacijama, i dalje smatra „nezrelim za realizaciju“.

TKL Podgorica trenutno nadzire prostor do visine od FL145 (Flight Level 145) - oko 4.400 metara - dok TKL Beograd ima nadležnost do FL205 (preko 6.000 metara). Iako postoji dugogodišnja inicijativa da se nivo nadležnosti Podgorice podigne, to do sada nije ostvareno zbog nedostatka tehničkih kapaciteta i stručnog kadra.

Kvar radara Srpska Gora još jednom je ukazao na ranjivost i zastarjelost sistema kontrole letenja u Crnoj Gori.

Crna Gora u upravljačkim strukturama SMATSA-e ima mjesto zamjenika direktora, jedno mjesto u Nadzornom odboru, tri u Skupštini društva, kao i predsjednika Skupštine.

U martu 2024. Vlada Crne Gore naimenovala je Rajka Uskokovića, kao kadar Pokreta Evropa sad, za zamjenika direktora SMATSA-e. Uskoković je ranije bio šef poslovnice Montenegro Airlinesa u Parizu i direktor firme Valgo Montenegro, angažovane na projektu ekološke sanacije prostora bivšeg Jadranskog brodogradilišta Bijela. Ova kompanija je  u prethodnom periodu dospjela u žižu javnosti kada je grit iz Bijele prvo dospio u luku Herson u Ukrajini gdje se vodi istražni postupak, a onda završio u Nikšiću i asfaltnoj bazi „Putevi" doo Podgorica.