Dukaj: Prioritet pametna integracija vještačke inteligencije u bezbjednosne operacije

Pametna integracija vještačke inteligencije u naše bezbjednosne operacije jedan je od prioriteta ove Vlade, kazao je ministar javne uprave, mr Maraš Dukaj, otvarajući drugi dan Šeste regionalne Cyber Security konferencije.

Nevladina organizacija Secure u saradnji sa Ministarstvom javne uprave u Podgorici je organizovala Šestu regionalnu Cyber Security konferenciju sa ciljem unapređenja razumijevanja, saradnje i prakse u oblasti informacione bezbjednosti kroz razmjenu znanja, edukaciju i promociju inovativnih pristupa zaštite podataka i digitalnih sistema. Poseban fokus ovogodišnjeg izdanja stavljen je na primjenu vještačke inteligencije u jačanju sajber otpornosti, kao i na razmatranje njenih prednosti i rizika u kontekstu bezbjednosnih izazova savremenog digitalnog društva.

Dukaj je ukazao da su od sajber napada iz 2022. strateški reagovaili i preduzeli odlučne i konkretne korake na putu transformacije.

- Pokrenuli smo Centar za sajber kapacitete Zapadnog Balkana u Podgorici, usvojili smo novi Zakon o informacionoj bezbjednosti koji je usklađen sa NIS 2 direktivom Evropske unije i postavili čvrstu osnovu za budući razvoj kao punopravna članica NATO-a. Iz ovog iskustva izvukli smo tri osnovne lekcije. Prvo, sajber bezbjednost nije samo investicija, ona zahtijeva stalnu modernizaciju infrastrukture, sprovođenje standarda i procedura, kao i ulaganje u ljude, kako bi naši talenti rasli i napredovali, umjesto da odlaze iz naših institucija. Drugo, koordinacija i razmjena informacija umnožavaju otpornost. Napad iz 2022. pokazao je da nijedna institucija ne može sama da stoji. Efikasan odgovor zavisi od saradnje između institucija, ministarstva, nevladinog sektora i pogotovo naših partnera – EU i NATO. Treće, vještačka inteligencija je multiplikator sile za branioce sa jedne strane i napadače sa druge - saopštio je Dukaj.

Osvrnuo se na velike prednosti, ali i prijetnje koje dolaze sa sve većom upotrebom vještačke inteligencije (AI).

- AI nam daje izvanredne nove mogućnosti automatizovanog otkrivanja prijetnji i analize rizika u realnom vremenu. Naše politike moraju pratiti dvostruki put – usvajanje i korištenje vještačke inteligencije za odbranu uz istovremeno jačanje naših sistema za odbranu od napada koje omogućava AI. Jedan od prioriteta koje su Ministarstvo i Vlada zacrtali jeste pametna integracija AI u naše bezbjednosne operacije. Drugi prioritet je finalizacija i usvajanje strateškog okvira vještačke inteligencije kako bi vještačka inteligencija ojačala javne službe bez ugrožavanja integriteta sistema ili potkopavanja ukupne otpornosti. Veoma je važno i normiranje otpornosti kroz jasan i moderan zakon, stabilno finansiranje i jaka partnerstva, uključujući stavljanje u rad Agencije za sajber bezbjednost i potpunu implementaciju Zakona o informacionoj bezbjednosti - saopštio je ministar.

Predsjednica NVO Secure, Ivona Dabetić kazala je da se ova konferencija održava u trenutku kada se svijet suočava sa sve kompleksnijim bezbjednosnim, tehnološkim i geopolitičkim izazovima. 

- Evropa prolazi kroz period intenzivnih napetosti produženog rata u Ukrajini i snažnih hibridnih prijetnji koje oblikuju novo bezbjednosno okruženje. Na nedavnom NATO samitu u Hagu digitalna bezbjednost je stavljena u sam vrh prioriteta kolektivne odbrane. Saveznici su naglasili da je otpornost mreža kritične infrastrukture i informacionih sistema jednako važno kao i tradicionalna odbrana, te da sajber domen postaje ključni prostor nadmetanja i saradnje - istakla je Dabetić.

Državni sekretar Ministarstva odbrane Marko Marković u svom obraćanju je istakao da resorno ministarstvo i Vojska Crne Gore ulažu napore u pravcu prilagođavanja savremenoj bezbjednosnoj eri.

- Na osnovu naučenih lekcija Crna Gora je napravila niz koraka radi povećanja sajber bezbjednosti izmjenama Zakona o informacionoj bezbjednosti, usvojili smo Nacionalnu strategiju sajber bezbjednosti za period od 2022. do 2026. i formirali Agenciju za sajber bezbjednost. Prateći navedeno, Ministarstvo odbrane i Vojska Crne Gore nastavljaju da maksimalno posvećeno pristupaju obavezama planiranja sajber bezbjednosti i odbrane, svjesni da time istovremeno doprinosimo kolektivnoj bezbjednosti u okviru NATO saveza, dok uporedo unapređujemo sopstvene kapacitete, znanja i sposobnosti - kazao je Marković.

Zamjenica ambasadorke Britanske ambasade u Crnoj Gori Sarah Pilbeam navela je da se Crna Gora kao članica NATO saveza suočava sa zajedničkim izazovima kao i Ujedinjeno Kraljevstvo.

- Upravo zbog toga Ujedinjeno Kraljevstvo je predano podržavanju Crne Gore u jačanju sajber bezbjednosti kroz tri prioriteta – povećanjem otpornosti u informacionom okruženju zajedno se borimo sa dezinformacijama i branimo demokratske procese; povećanjem sajber bezbjednosti kroz inicijative kao što je napredni balkanski sajber program sa BAE sistemima; pomažemo da se izgrade nacionalne sposobnosti širom regiona i investiramo u ljude. Podržavajući Crnu Goru i njene ljude ne branimo samo mreže, već gradimo inkluzivna, otporna društva. Zajedno možemo osigurati sigurniju, pravedniju budućnost ispunjenu mogućnostima - ispričala je Pilbeam.

Službenik za politiku za evropske integracije i plan rasta Delegacije EU, dr Davide Meinero naveo je niz aktivnosti koje se trebaju sprovesti u oblasti sajber bezbjednosti da bi se pospješio ulazak Crne Gore u EU.

- Moramo ojačati sajber bezbjednost, povećati tehničke kapacitete i ljudske resurse, poboljšati podršku sekundarnoj legislative vezanoj za NIS 2. Trebamo koristiti sajber bezbjednost kao priliku za pozicioniranje zemlje u prvoj liniji borbe protiv sajber kriminala i prijetnji - istakao je Meinero.

Ana Zec, šefica kancelarije Rezidentne koordinatorke UN u Crnoj Gori istakla je da je za sistem UN obrazovanje važan segmenat pristupa vještačkoj inteligenciji.

- Neophodno je ulaganje u obrazovanje na svim nivoima kako bismo izgradili digitalno pismeno društvo sposobno da se nosi sa svim mogućnostima i rizicima novih tehnologija. Potrebni su nastavni programi koji integrišu AI, nauku o podacima i sajber bezbjednost ne kao izborni predmet, već kao osnovno znanje za buduće generacije. Potrebna nam je kontinuirana obuka za državne službenike, profesionalce iz privatnog sektora, nastavnike i širu javnost, sa posebnim fokusom na mlade. Samo društvo koje je opremljeno obrazovanjem i znanjem, opremljeno je otpornošću - poručila je Zec.