Vujović: Mandić planski potiskuje PES
Lderi nekadašnjeg DF-a, sada okupljeni oko Mandića, planski rade na potiskivanju PES-a na drugu poziciju unutar vladajuće većine, čime jačaju sopstveni pregovarački i politički kapacitet. U tim namjerama su i uspjeli, tako da plan daje rezultate – ocijenio je za Pobjedu Zlatko Vujović, politički analitičar i predsjednik Upravnog odbora Centra za monitoring.
Vujović je, na pitanje da li je realno očekivati da Mandić nakon izbora 2027. zauzme premijersku poziciju, odgovorio potvrdno.
- Realno je. Od parlamentarnih izbora 11. juna 2023, kada je ZBCG osvojila 14,7 odsto (13 mandata), njihov rejting je rastao ili se stabilizovao oko i iznad izbornog rezultata, dok je PES s pozicije najjače partije i liste (25,5 odsto i 24 mandata) ušao u period stagnacije i pada. CEDEM je u martu 2024. mjerio: PES 26,3 odsto, DPS 26,0 odsto a sastavnice ZBCG (NSD 11,3 odsto + DNP 4,2 odsto) ukupno 15,5 odsto uz vidljiv trend rasta naspram izbora 2023. (Demokrate 10,0 odsto, BS 5,3 odsto, Ura 3,4 odsto) što pokazuje „zatvaranje makaza“ u korist Mandićeve koalicije.
Istraživanja ove godine potvrđuju da se poredak unutar vlasti mijenja: npr. Ipsos (januar 2025) – PES/Demokrate 25 odsto, DPS 23 odsto, ZBCG 20 odsto (porast ZBCG u odnosu na 2023); tokom ljeta/jeseni 2025. više mjerenja i agregatora pokazuju DPS na 1. mjestu, a ZBCG i PES rame uz rame oko 18-20 odsto – s tim da ZBCG u nizu nalaza blago nadjačava PES, dok PES bilježi pad. Posljednje istraživanje CEDEM-a iz oktobra 2025. ukazuje da se odnos snaga ključnih aktera promijenio na štetu PES-a: DPS 25,8 odsto, ZBCG 23,5 odsto, PES 20,3 odsto. Ovo pokazuje da je ZBCG već stigla do drugog mjesta po popularnosti i približila se DPS-u, dok je PES dodatno oslabljen. Za nekadašnji DF je mnogo važnija činjenica da su oni najjača lista unutar vladajuće koalicije. U koaliciji, pravilo koje vrijedi jeste: najjača lista daje prvog čovjeka vlade/opštine. Taj mehanizam sada ide u korist ZBCG umjesto PES-a. Ako se ne desi značajna promjena do izbora 2027, postojeći trend daje Mandiću čvrstu poziciju za kandidaturu na premijersku funkciju, dok bi PES, zarad ostanka u koaliciji, bio primoran da zauzme manju ulogu – istakao je Vujović.
POSLJEDICE
Na pitanje kojim putem bi naša država pošla ako bi se to desilo, Vujović je rekao da bi, ako bi Andrija Mandić postao premijer, posljedice po unutrašnju i spoljnu politiku Crne Gore bile razarajuće.
- Dovoljno je pogledati sadašnju politiku Beograda da bi bilo jasno kojim putem bi takva vlada krenula. Prije svega, njen legitimitet u međunarodnim okvirima bio bi ozbiljno doveden u pitanje. Crna Gora bi bila percipirana kao trojanski konj Beograda i Moskve, što bi direktno ugrozilo proces pristupanja Evropskoj uniji. U slučaju da sporazum o članstvu ne bude potpisan prije formiranja takve vlade, pojedine članice EU bi vjerovatno odlagale potpisivanje sporazuma, odnosno kasniju eventualnu ratifikaciju, pozivajući se na potrebu da „sagledaju politički kontekst“, odnosno da ne mogu da podrže članstvo zemlje u kojoj su na vlasti Putinovi saveznici. Ne isključuje se ni scenario prema kojem bi Spajić ostao premijer do završetka ratifikacije, a tek potom Mandić preuzeo funkciju, kako bi se izbjegle burne reakcije u Briselu i ključnim državama članicama – rekao je Vujović.
Kazao je da bi, na unutrašnjem planu, došlo do preraspodjele moći u korist struktura bliskih Beogradu i Srpskoj pravoslavnoj crkvi.
- SPC bi dobila znatno veća stalna izdvajanja iz budžeta, dok bi identitetska i kulturna politika države krenula ka otvorenoj reviziji savremenog crnogorskog identiteta. U obrazovanju, kulturi i javnom prostoru jačao bi narativ o „srpskom svetu“, jedinstvenom srpskom prostoru, a mediji bi postali još otvoreniji u negiranju crnogorskog identiteta. Po ugledu na Srbiju, vjerovatno bi uslijedila i institucionalna rehabilitacija četničkog pokreta i njegovo izjednačavanje sa partizanskim, kao i simbolička „revitalizacija“ pojedinih osuđenih ratnih zločinaca. Takav proces bi pratio rast pritisaka na kritičke medije, jačanje veza između politike i kriminalnih struktura iz Srbije i dalja erozija javnih sloboda – istakao je Vujović.
Prema njegovim riječima, pored identitetskih i političkih posljedica, takva bi vlada gotovo sigurno nastavila brutalno partijsko zapošljavanje i sistemsku korupciju.
- Institucije bi bile potpuno zarobljene, a kadar drugih partija iz sadašnje koalicije marginalizovan. Model vladanja bi se, po ugledu na Vučićev SNS u Srbiji, zasnivao na koruptivnom i klijentelističkom pristupu, u kojem bi se politička lojalnost nagrađivala zaposlenjem, privilegijama i pristupom javnim resursima. Mandić bi preuzeo kompletnu kontrolu nad pravosuđem ali i bezbjednosnim sektorom. Time bi se stvorila nova dominantna partija pod liderstvom Mandića, koja bi zahvaljujući kontroli državnog aparata, medija i ekonomskih tokova i podršku Beograda i Moskve mogla značajno da poveća podršku na račun svih ostalih lista unutar sadašnjeg vladajućeg bloka. Posljedice po crnogorsku ekonomiju bile bi katastrofalne - pad investicione klime, bijeg stručnog kadra i sve izraženija zavisnost od politički uslovljenih tokova kapitala iz Srbije i Rusije – kazao je Vujović.
Na pitanje gdje vidi PES i je li ta partija propustila šansu, Vujović je rekaoda se PES od svog nastanka nalazi u poziciji političke mete sopstvenih koalicionih partnera.
- Sjetimo se perioda uoči parlamentarnih izbora 2023. godine – afere Do Kvon i koordinisanog udara tadašnjeg DF-a, uz podršku dijela struktura iz Srbije, koji su ozbiljno poljuljali poziciju PES-a. U tom trenutku, prema više istraživanja javnog mnjenja, rejting PES-a bio je više od 30 odsto, a u pojedinim (doduše nepouzdanim) anketama dostizao i 40 odsto. Da se taj udar nije desio, vjerovatno bi PES na izborima ostvario rezultat više od 30 odsto i formirao vladu bez DF-a, a moguće i Demokrata, već samo sa manjinama, što bi mu omogućilo da zadrži lidersku poziciju i postane dominantna partija centra – smatra Vujović.
Prema njegovim riječima, umjesto toga, PES je nakon formiranja koalicije sa DF-om i Demokratama počeo da trpi posljedice unutarkoalicionih tenzija i kontinuiranih napada iznutra.
PODRŠKE PES-u
- Tokom proteklih mjeseci, postao je treća, umjesto prve političke snage, sa tendencijom daljeg pada podrške. Trenutno se, prema raspoloživim trendovima, kreće između 16 i 20 odsto, a na narednim parlamentarnim izborima – ako ne dođe do promjene u koalicionom aranžmanu – realnije je očekivati da će biti bliži 15 nego 20 odsto. Posebno je važno napomenuti da lideri nekadašnjeg DF-a, sada okupljeni oko Mandića, planski rade na potiskivanju PES-a na drugu poziciju unutar vladajuće većine, čime jačaju sopstveni pregovarački i politički kapacitet. U tim namjerama su i uspjeli, tako da plan daje rezultate – kazao je Vujović.
Rekao je da je posljednji u nizu primjera bio nastup Andrije Mandića tokom rasprave o izvještaju Tužilačkog savjeta, kada je, kako je istakao Vujović, vješto plasirao tezu da je premijer ucijenjen od Vrhovnog državnog tužilaštva zbog istraga koje se protiv njega vode.
- Time je Mandić izveo dvostruki udar: prvo, diskreditovao je premijera kao ucijenjenu osobu, a zatim ga indirektno označio kao osumnjičenog za krivična djela. Riječ je o pažljivo osmišljenom napadu, koji je dio šire strategije sistematskog rušenja rejtinga PES-a i njegovog lidera – kazao je Vujović.
Nažalost, PES ostaje zarobljen u sopstvenoj unutrašnjoj strukturi, dodao je. Ideološka orijentacija dijela rukovodstva, koje je programski bliže bivšem DF-u nego proklamovanom građansko-centrističkom kursu, onemogućava jasan otklon od Mandića i njegovo političko distanciranje. Umjesto da zaštite lidera i profil partije, pojedini funkcioneri PES-a prave rezervne pozicije, kalkulišući s mogućim savezima nakon izbora. Time PES dodatno gubi politički identitet i postaje ranjiv na spoljne pritiske i unutrašnje raskole. PES se našao u poziciji u kojoj je istovremeno pritisnut spolja i razjedinjen iznutra – politički zarobljen između sopstvene ideološke neodlučnosti i agresivne strategije partnera koji ga sistematski potiskuju ka marginama vlasti – kazao je Vujović.
Komentarišući poziciju Demokratske Crne Gore, Vujović je rekao da Demokrate u međuvremenu pokušavaju da se stabilizuju na oko deset odsto podrške, investirajući u partijsku infrastrukturu i kadrovske mreže kroz masovno zapošljavanje u javnom sektoru.
- Koristeći poziciju partije koja kontroliše bezbjednosni sektor, dodatno jačaju svoju pregovaračku moć – kroz izgradnju odnosa sa pojedinim medijima i produbljivanje komunikacije sa zvaničnom Srbijom, nastojeći da poprave političku poziciju i stvore dodatne spoljnopolitičke kanale uticaja. Takav pristup im omogućava da zadrže postojeći nivo podrške, ali bez ozbiljnog potencijala za rast – kazao je Vujović.
Što se tiče Abazovićeve Ure, Vujović je rekao da ona „plaća cijenu političke izolacije i sukoba svog lidera sa premijerom Spajićem“.
- Pokušava da se ponovo približi vladajućem taboru, ali ukoliko ne uspije da pronađe održivog koalicionog partnera, rizikuje gubitak parlamentarnog statusa – istakao je Vujović.
DPS SE PRIPREMA ZA IZBORE
Komentarišući aktivnosti opozicije i proteste koje je počela Demokratska partija socijalista, Vujović je rekao da je DPS ušao u fazu priprema za naredne parlamentarne izbore.
- Kroz niz terenskih aktivnosti, lokalnih skupova i protestnih okupljanja partija praktično testira svoju organizacionu mrežui nastoji da homogenizuje i aktiviste i birače – ocijenio je Vujović.
Prema njegovim riječima, za razliku od stranaka na vlasti, koje raspolažu institucionalnim resursima i stalnom javnom vidljivošću, opoziciji poput DPS-a potrebno je više vremena da konsoliduje strukture i vrati mobilizacioni kapacitet.
- U tom smislu, aktuelni protesti, koji su počeli u Pljevljima, mislim danemaju ni kapacitet niti ambiciju da izazovu političku promjenu ili pad vlasti, već prije svega da posluže kao instrument terenskog testiranja i podizanja energije pred izbornu kampanju. Vidljivo je da su postali oštriji unastupima i da pokušavaju da kapitalizuju afere unutar vlasti i pokušaju da izgrade pozitivni imidž u javnosti – rekao je Vujović.
Promjena identiteta Crne Gore i njeno uključivanje u koncept „srpskog sveta“
Zlatko Vujović je, na pitanje što je cilj prekrajanja istorije u Crnoj Gori, čemu svakodnevno svjedočimo od SPC i dijela parlamentarne većine, rekao da cilj jeste promjena identiteta Crne Gore i njeno uključivanje u koncept „srpskog sveta“ – u suštini ista ideja kao Velika Srbija, prilagođena vremenu i okolnostima.
- Ako ne možete ukinuti državu, mijenjate joj sadržaj: kroz kulturološku, vjersku i institucionalnu penetraciju stvara se efekat de facto kontrole. Interes Srbije u tom procesu nije ideološki sam po sebi, nego praktičan – kontrola nad državom i njenim resursima, dok je interes Rusije geostrateški: prisustvo i uticaj u članici NATO i potencijalnoj članici EU povećava ruske opcije u Jadranu i Mediteranu. Takav spoj interesa čini Crnu Goru ključnom tačkom geostrateške borbe za kontrolu Zapadnog Balkana – kazao je Vujović.
Prema njegovim riječima, Srpska pravoslavna crkva i srpske partije u Crnoj Gori, kao i djelovi bezbjednosnog sektora i medijska infrastruktura povezani sa Srbijom, funkcionišu kao kanali kroz koje se taj proces ostvaruje – a ti kanali su često u uskoj korelaciji sa ruskim uticajnim mrežama.
- U praksi to znači koordinisane informativne kampanje, institucionalne promjene i strateško korišćenje religijskih i kulturnih simbola da se preoblikuje javno mnjenje i legitimitet državnih odluka – kazao je Vujović.
Istakao je da je geopolitički cilj jasan: bez pristupa moru Srbija teško može biti pouzdan strateški partner Rusije u regionu, zato su Rusija i Srbija zainteresovane da kroz uticaj u Crnoj Gori osiguraju pristup i geostratešku dubinu.
- U tom svjetlu priča o „srpskom svetu“ i sveobuhvatni arsenal institucija i medija postaju instrument geostrateške borbe – ne samo kulturne transformacije, nego i kontrole teritorije i pomorskih pristupa – ocijenio je Vujović.
Konkretne manifestacije takvog djelovanja, kako je rekao, predstavljaju pokušaji da se uspori ili blokira ratifikacija evropskih odluka o crnogorskom članstvu, korišćenje pravosudnih i bezbjednosnih alata za diskreditaciju političkih protivnika, i postupna erozija institucionalnih kočnica koje bi kočile spoljnopolitičke zaokrete. Upravo zato su u međunarodnim analizama jasno istaknuti rizici od ruskog i srpskog „long game“ pristupa u Crnoj Gori – uključujući operacije uticaja, pravosudne i medijske pritiske koji ciljaju na slabljenje prozapadnog kursa – rekao je Vujović.
Ako EU ne uspije, kako je kazao, da konsoliduje kredibilne garancije i mehanizme nadzora pri procesu pristupanja (a to je i razlog zašto neke prijestolnice gledaju oprezno na brzinske odluke), strategija „korišćenja Crne Gore kao trojanskog konja“ mogla bi se aktivirati kroz spori, prilagođeni pristup: prvo blokiranje ili odlaganje ključnih odluka u Briselu, pa zatim – ukoliko treba – pretvaranje Crne Gore u platformu za jačanje uticaja i u NATO i u EU kroz mehanizme koje je teško brzo detektovati i suzbiti. To je upravo ono što čini ovu priču opasnom: radi se o istovremenom obliku kulturno-političke transformacije i geostrateškog manevra, koordinisanog kroz mreže koje imaju i regionalne i međunarodne dimenzije.
Stoga na „srpski svet“ ne treba gledati isključivo kao nacionalistički narativ, već i kaoinstrument za stvaranje političke i geostrateške realnosti u kojoj Srbija i njeni saveznici (prvenstveno Rusija) dobijaju trajniji uticaj nad Crnom Gorom. To je razlog zašto su jačanje nezavisnih institucija, medija i evropskih mehanizama nadzora ključna antitijela prema toj strategiji – dodao je Vujović.