Apel sa uporištem u evropskim dokumentima: Pritvor ne smije postati zamjena za kaznu

Pritvorenici Istražnog zatvora u Spužu, poslije više upozorenja štrajkom glađu, najavljuju i generalni, od 15. septembra. Poručuju da su razlozi brojni, od nehumanih uslova u kojima borave, do predugog trajanja pritvora. Sagovornici Televizije E ističu da pritvor ne smije postati zamjena za kaznu. Upozoravaju i da neadekvatni uslovi mogu značiti povredu Evropske konvencije o ljudskim pravima.

Buka iza rešetaka

Advokat Zdravko Begović kazao je da je objektivan stav o nepoštovanju Zakonom garantovanog prava na odbranu i pravično suđenje, dužine pritvora i uslova u kojima borave pritvorenici.

-  Tamo su lica koja se već po dvije, tri godine nalaze u pritvoru za neka krivična djela koja ne zahtjevaju tako dugo trajanje pritvora. Tamo postoji ogromna prenatrpanost. Evo, ja sam 35 godina advokat, a nikad više u Istražnom zatvoru nije bilo pritvorenih lica, čak se jedan dio tih lica prebacuje u Zatvor za kratke kazne – kazao je Begović za Televiziju E.

Sagovornici Televizije E kažu da najavljeni štrajk treba razumjeti kao apel, koji uporište ima u evropskim dokumentima.

- Vlasti su morale da preduzmu adekvatne mjere da bi obezbijedili uslove u skladu sa standardima koje predviđa Savjet Evrope i naročito onaj Komitet protiv mučenja i torture. Tu su tačno i decidno navedeni uslovi koliko kvadratnih metara po pritvoreniku, kakvi su uslovi što se tiče provjetravanja, grijanja, hlađenja, tople vode. To je prije svega odgovornost vlasti – objašnjava Nebojša Vučinić, univerzitetski profesor i bivši sudija Evropskog suda za ljudska prava.

Uslovi, neusklađeni sa standarnima, mogu predstavljati povredu člana 3 Evropske konvencije o ljudskim pravima i osnovnim slobodama. To pokazuje i praksa Evropskog suda za ljudska prava u Strazburu.

- Usvojili smo i presudu u tom kontekstu, mislim da je to Bulatović protiv Crne Gore iz sličnih ili istih razloga kršenje člana 3 Evropske konvencije. To je zabrana mučenja, nečovječnog i ponižavajućeg postupanja. Ovdje se radi o nečovječnom i ponižavajućem postupanju. Dakle, o uslovima u zatvoru - napominje Vučinić.

Alternativne mjere

Pritvor se, upozoravaju advokati, nikako ne smije pretvoriti u kaznu. Umjesto toga, šansu, u opravdanim slučajevima, treba dati alternativnim mjerama.

- Takozvana alternativna sredstva - jemstvo, boravak u prostorijama za stanovanja ili obavezno javljanje državnom organu apsolutno su zapostavljeni, iako Zakonik o krivičnom postupku apostrofira postojanje takvih mjera kao alternative pritvoru. Međutim, izgleda na to se niko ne osvrće – ističe advokat Begović.

Pritvorenici zahtijevaju da ih posjete predsjednik Višeg suda Zoran Radović, ministar pravde Bojan Božović i predsjednica Vrhovnog suda Valentina Pavličić, te upozoravaju da su do ispunjenja zahtjeva prinuđeni da otkažu svaki vidi pravne pomoći, ali i najavljuju odbijanje dolaska na suđenje. U međuvremenu, njihove porodice će protestovati ispred institucija. 

- Zaista jedna vrlo nezavidna i specifična situacija, kako će se pritvorena lica oduprijeti tome da ne idu na suđenja, a kako će službenici UIKS-a izvršiti svoju naredbu da bi ih doveli na glavni pretres? Pritvorena lica su najavila i određene otkaze punomoćja svojim braniocima, što bi otežalo situaciju. Morala bi se odgađati suđenja, dok se ne bi angažovali branioci po službenoj dužnosti. Za to treba vrijeme, jer se radi o složenim predmetima – napominje advokat Begović.

U krajnjem, upozoravaju sagovornici Televizije E, naknadu štete zbog neosnovanog lišenja slobode, platiće građani Crne Gore. Zbog toga, smatraju, apel pritvorenih lica, vlast konačno mora shvatiti ozbiljno i preći sa riječi na djela.

Ivana Brajušković