Percepcije građana o medijima: Interesi moćnika iznad javnog interesa

Politička orijentacija medija značajno oblikuje način njihovog izvještavanja, a mediji nerijetko presuđuju prije suda. Malo je onih koji vjeruju u punu nezavisnost medija. Uz to, rašireno je i uvjerenje da je RTCG podložna političkim uticajima, ali i da pokazuje određeni nivo profesionalizma u radu“, neki su od nalaza istraživanja javnog mnjenja o stavovima građana i građanki o medijima u Crnoj Gori, koje je danas predstavio Centar za građansko obrazovanje (CGO) u okviru projekta “Mediji za demokratiju: jačanje nezavisnosti RTCG-a za budućnost Crne Gore”,  podržanog od strane Ministarstva vanjskih poslova Kraljevine Holandije.

- Nalazi istraživanja ukazuju da su digitalni mediji, posebno društvene mreže i internet portali, postali dominantni izvori informacija u Crnoj Gori. Televizija i dalje ima značajan uticaj, radio zadržava umjerenu popularnost, dok su štampani mediji najniže rangirani, jer je veliki broj onih koji ne čitaju novine - kazao je Nikola Obradović, saradnik na programima u CGO-u, predstavljajući nalaze istraživanja.

Najviše se prate informativno-politički sadržaji, zatim zabavni i sportski, a značajno manje dokumentarni, kulturni, obrazovni, itd.

- Kao značajna ograničenja u radu medija, građani navode uticaj političke orijentacije vlasnika i ometanje istraživačkog novinarstva od strane vlasti. Podijeljena su mišljenja i o profesionalnosti medija, pa tako 42% vjeruje da se mediji pridržavaju etičkog kodeksa i provjere činjenica, dok je približan broj onih koji smatraju da mediji ne stavljaju istinu (39,5%), nepristrasnost (36,5%) i javni interes (34%) u prvi plan. Na ovakav utisak utiče i podatak da 34,9% smatra da mediji u Crnoj Gori često presuđuju prije suda - navodi Obradović.

Kada se u Crnoj Gori dogodi važan događaj većina (54,5%) bira informisanje putem više TV kanala. 

- U takvim slučajevima, javni servis ostaje najvažniji pojedinačni izvor za 29% ispitanika/ca, dok 16,5% prati druge TV kuće poput TV Vijesti, NOVA M, Prve ili Pinka. Internet portali su ključni za pružanje korisnih informacija za svakodnevni život (28,5%), ali i prijatelji i poznanici (23,8%) i elektronski mediji poput radija i televizije (23,2%), dok društvene mreže koristi 17,9% a samo 6% izdvaja štampane medije - pojašnjava Obradović.

Snažno je uvjerenje da su medijima u Crnoj Gori najvažniji interesi onih koji imaju političku i ekonomsku moć, manjina smatra da su građani i građanke u fokusu, a mnogi ne mogu procijeniti kome su mediji posvećeni. Posljedično, procjena je da političke partije, ekonomski centri moći i vlasnici medija imaju značajan uticaj na uređivačku politiku medija u Crnoj Gori.

Najveći procenat ispitanika smatra da je nezavisnost od političkih partija ključna za istinito i nepristrasno izvještavanje medija, a slijede ekonomska održivost i profesionalne vještine urednika i novinara.

Većina ispitanika/ca (58.1%) smatra da bi medijska pismenost građana/ki Crne Gore trebalo da bude unaprijeđena kako bi bolje razumjeli informacije koje im se plasiraju.

Značajan procenat smatra da su mediji u Crnoj Gori spremni da objavljuju senzacionalističke informacije koje nisu ili su nedovoljno provjerene, kako bi povećali tiraž i rejting – 30.7% smatra da su spremni, dok 35.8% vjeruje da su donekle spremni.

Skoro dvije petine građana/ki Crne Gore (39,9%) smatra da je identifikovanje izvora veoma važno.

U dijelu istraživanja koji se odnosi na javni servis RTCG, podaci pokazuju da najveći broj ispitanika/a prati RTCG nekoliko puta sedmično (35.7%), dok 29.1% to čini svakodnevno, a 25.2% povremeno, pri čemu 10% navodi da nikada ne prati ovaj medij. “U procjeni misije RTCG, 60,6% ispitanika/ca smatra da ovaj medij djelimično ispunjava svoju ulogu izvještavanja u interesu javnosti. Više od četvrtine (28,5%) vjeruje da RTCG u potpunosti ispunjava ovu misiju, dok 10,9% smatra da to uopšte ne čini”, kazao je Obradović.

- Stavovi o RTCG su veoma podijeljeni. Na jednoj ravni je visoka podložnost RTCG političkim uticajima, što refleksiju ima na objektivnost RTCG u izvještavanju o društveno-političkim dešavanjima i niže uvjerenje o nezavisnosti, a na drugoj procjena da da tu ipak ima visokog niva profesionalizma u radu - kazao je Obradović.

Većina ispitanika/ca djelimično vjeruje informacijama i sadržajima iz informativnog programa RTCG (54.1%), potpuno povjerenje ima više od četvrtine (27%), dok svaki deseti (10.9%) navodi da ne vjeruje uopšte.

- Anketirani građani/ki najviše pažnje poklanjaju informativnim emisijama (25.1%), a zatim zabavnim sadržajima (20.3%) i sportskom programu (19.5%) na RTCG. Većina ispitanika/ca (40.3%) cijeni da RTCG ne proizvodi dovoljno obrazovnog programa.  S druge strane, 27.5% vjeruje da RTCG u potpunosti proizvodi ovu vrstu programa, a 32.1% smatra da uopšte ne proizvodi dovoljno obrazovnog programa - navodi Obradović.

On je rekao da su podijeljeni  i stavovi ispitanika/ca po pitanju dijaloških emisija RTCG-a.

- 30.4% vjeruje da one okupljaju suštinske neistomišljenike, dok 33.1% smatra da okupljaju učesnike iz različitih pozicija koji su uglavnom saglasni, dok najveći procenat (36.6%) ne može da se odredi - istakao je Obradović.

Više od trećine ispitanika (38.1%) prati portal RTCG, dok 61.9% to ne čini. Među onima koji prate RTCG portal, većina (65.5%) djelimično izražava zadovoljstvo kvalitetom njegovog sadržaja. 

- Manje od trećine 31.6% ispitanika/ca smatra da RTCG djelimično tretira sve političke strukture i opcije u Crnoj Gori na jednak način, dok 25% vjeruje da to rade u potpunosti. S druge strane, 18.8% ispitanika smatra da mediji daju prednost onima koji čine vlast, dok samo 3.2% misli da favorizuju opoziciju. Značajan procenat ispitanika (21.4%) nema mišljenje o ovom pitanju - kazao je Nikola Obradović.

Po pitanju ocjene objektivnog izvještavanja, većina ispitanika (42.9%) vjeruje da RTCG djelimično izvještava o događajima bez favorizovanja određenih grupa ili pojedinaca, dok 14.1% smatra da nikada ne favorizuje određene grupe ili pojedince. Negativan stav ima 17.9% ispitanika/ca, koji tvrde da televizija nikada ne izvještava nepristrasno, odnosno bez favorizovanja. Istovremeno, 25.2% ispitanika/ca nije u mogućnosti da procijeni ovo pitanje.

Nema većine koja cijeni da RTCG slobodno otvara teme od javnog značaja, a posebno u pogledu propusta ili afera moćnika. “Dok 34.2% smatra da RTCG slobodno otvara ovakve teme, 32.6% ne dijeli to mišljenje a značajan procenat ispitanika (33.2%) navodi da ne zna ili ne može da procijeni”, pojašnjava Obradović.

Istraživanje je sprovedeno od 16. do 23. decembra 2024. godine, CAPI metodom, na stratifikovanom slučajnom uzorku od 1022 punoljetna ispitanika/ce. Stručnu podršku u sprovođenju istraživanja pružio je Institut DAMAR.