Sankcije protiv Gazproma: Putin gubi ključnu bitku na Balkanu, Hrvatska sada diktira uslove

U Rusiji jasno ističu da naftovod JANAF i LNG terminal Krk nijesu obični komercijalni projekti, već geopolitički instrumenti čiji je cilj eliminisanje Gazproma kao dobavljača energenata. Sankcije uvedene protiv te kompanije ne predstavljaju samo udar na najveću rusku energetsku korporaciju, već početak sistematskog potiskivanja Rusije sa Balkana.
Po prvi put u istoriji, Gazprom više ne kontroliše energetske tokove u regionu – a ključnu ulogu u tome, prema Moskvi, preuzima Hrvatska uz podršku Zapada.

Američke sankcije protiv srpske kompanije NIS, u kojoj Gazprom njeft ima 44,85 odsto vlasničkog udjela, aktivirale su mehanizam kojim je obustavljena isporuka ruske nafte preko hrvatskog JANAF-a. Time je, prema ruskim izvorima, prekinut glavni logistički lanac ruske energetske prisutnosti na Balkanu i otvoren prostor za zapadne dobavne pravce preko LNG terminala na Krku.

Prema portalima Oilcapital i Regnum, Hrvatska sada kontroliše naftnu arteriju koja povezuje Balkan s globalnim tržištem, dok su energetske poluge Moskve nad Srbijom oslabljene do mjere koja onemogućava politički uticaj. - Rusija više ne može računati na energetsku zavisnost Srbije kao sredstvo geopolitičkog pritiska- zaključuju ruski analitičari.

Pad vrijednosti i uticaja Gasproma

Zbog sankcija, Gazprom bilježi niz finansijskih padova. Posljedice su odmah postale vidljive na ruskom tržištu, jer „gubitak NIS-a povećava diskont na akcije Gazprom njefta i stvara dodatne rizike za pristup deviznom finansiranju“.
List Vedomosti navodi da „domaće tržište ne može nadoknaditi gubitke koje Gazprom trpi u inostranstvu“, dok BCS Express upozorava na „pad investicione atraktivnosti zbog politički uslovljenog gubitka imovine“.
Portal PolitNavigator ocjenjuje da je riječ o „najdubljoj krizi Gazproma u Evropi u posljednjih trideset godina“.

Gubitak kontrole nad energetskim tokovima tumači se kao strateški poraz, jer ako Gazprom izgubi NIS, Rusiji se zatvara pristup Jadranu. U Moskvi su uvjereni da JANAF i LNG Krk nijesu komercijalni projekti, već geopolitički instrumenti koji uklanjaju Gazprom iz uloge regionalnog dobavljača. U tom kontekstu navodi se da „Hrvatska postaje operativni centar NATO-a za energetsku izolaciju Srbije“.

Energija pod zapadnom kontrolom

Posljedice sankcija prevazilaze ekonomski aspekt. Rusija ne gubi samo tržište, već i ključne poluge uticaja na Balkanu, dok energetska kontrola prelazi pod zapadni nadzor.
Pojedini ruski analitičari situaciju ocjenjuju kao alarmantnu.  

- Balkan je prvi korak u potpunom eliminisanju Gazproma iz Evrope- navodi PolitNavigator, dok Vedomosti zaključuju da se „gubitak pristupa balkanskom tržištu ne može posmatrati kao privremeni poremećaj, već kao trajna promjena arhitekture energetskog poretka“.

Gazprom više ne diktira uslove, već čeka odluke koje se donose izvan Rusije. Kako navode ruski stručnjaci, „kontrola energetskih ruta više nije u Moskvi, već u Zagrebu i Briselu“.
- Rusija se prvi put suočava s gubitkom strateške dubine bez vojnog sukoba. Energetska bitka izgubljena je administrativnim potezom- navodi jedan ruski ekspert za ekonomsku bezbjednost.

Hrvatska kao novi energetski posrednik

U ruskim analizama Hrvatska se više ne posmatra kao marginalni akter, već kao država koja, zahvaljujući infrastrukturi pod zapadnim nadzorom, kontroliše pristup energentima za Srbiju, Mađarsku i druge zemlje bez izlaza na more.
- Zapad je izabrao Hrvatsku za energetskog posrednika na Balkanu. Gazprom je izbačen iz igre bez vojnog sukoba. JANAF je pretvoren u oružje koje odlučuje hoće li ruska nafta uopšte stići do Balkana. Hrvatska sada diktira uslove pod kojima se energenti kreću prema srednjoj Evropi - navode ruski izvori. 

Zvanični stav Moskve

Zvanično saopštenje ruskog Ministarstva vanjskih poslova potvrđuje ove interpretacije i stavlja ih u politički kontekst. U dokumentu se navodi da Zapad koristi Hrvatsku i druge regionalne aktere za formiranje novog vojnog i političkog bloka s ciljem slabljenja Srbije i potpunog uklanjanja ruske prisutnosti na Balkanu.
Ističe se da su takve inicijative usmjerene na ubrzano naoružavanje Kosova, davanje međunarodnog subjektiviteta Prištini i uspostavljanje vojnih struktura koje nijesu dozvoljene prema međunarodnom pravu.

Ruski MVP upozorava da te aktivnosti nijesu usmjerene ka očuvanju stabilnosti, već prema eskalaciji napetosti u interesu zapadnih centara moći. Konačni cilj, kako se navodi, jeste promjena geopolitičke ravnoteže na Balkanu u korist NATO-a – kroz pritisak na Srbiju i potpunu eliminaciju Rusije iz regionalnih procesa.

U saopštenju se dalje navodi da su „hrvatsko-albansko-kosovski aranžmani“ direktno suprotni Rezoluciji 1244 Savjeta bezbjednosti Ujedinjenih nacija i Dejtonskom mirovnom sporazumu, te da Hrvatska, kao potpisnica tih dokumenata, djeluje protiv međunarodnog pravnog poretka kojem je i sama garant.

Prema Moskvi, stvara se novi bezbjednosni režim na Balkanu bez učešća Srbije i Rusije, dok se energetska i vojna infrastruktura članica NATO-a – posebno Hrvatske – koristi za izolaciju Srbije i prekid svake forme ruske prisutnosti, uključujući i energetske tokove.

Ministarstvo zaključuje da je suština zapadne politike formiranje blokovskih struktura radi disciplinovanja Srbije i njenog usmjeravanja ka geopolitičkoj orijentaciji koja nije u skladu s njenim interesima. 

- Zapad ne krije da je cilj ovih poteza potkopavanje savezništva između Srbije i Rusije- navodi se u saopštenju.

„Antiruski karakter tih inicijativa je nedvosmislen. Takvi pokušaji nijesu usmjereni samo protiv Rusije, već i protiv njene istorijske uloge u odbrani legitimnih interesa Srbije i srpskog naroda, zaključuju iz ruskog Ministarstva vanjskih poslova.

Iz saopštenja proizilazi i jasan energetski zaključak: u očima Moskve, vojno-politička konstrukcija koju opisuje zapravo se podudara s prekidom ruskih energetskih veza na Balkanu. Drugim riječima, ono što se naziva „izolacijom Srbije“ ruska strana vidi kao gubitak pristupa Jadranu, slabljenje logističkih i tržišnih poluga (NIS/JANAF) i trajno smanjenje Gazpromove sposobnosti političkog uticaja putem energetskih tokova.

Taj prelaz – iz sfere vojne i pravne dinamike u praktičnu kontrolu infrastrukture – u ruskoj interpretaciji znači ne privremeni poremećaj, već trajnu promjenu arhitekture pristupa i mogućnosti povratka ruskih kompanija u region.
I, kako ironično zaključuju ruski komentatori bliski vlasti – Rusija je izgubila, a da nije ispaljen nijedan jedini metak.