Spektra: EK smatra da zabrinjava odluka Vlade da ne uvrsti u proceduru Nacrt zakona o samoodređenju, Crna Gora nazaduje

Da Crna Gora bilježi ozbiljno nazadovanje u oblasti ljudskih prava LGBTI osoba jasno prepoznaje i najnoviji non-pejper Evropske komisije za poglavlja 23 i 24, objavljen u maju 2025. godine, kazali su iz Asocijacije Spektra.

U Spektri ističu da dokument jasno ukazuje na ono što mnogi izvještaji međunarodnih i evropskih organizacija potvrđuju – kontinuirani izostanak institucionalnog i zakonodavnog napretka, posebno kada je riječ o ljudskim pravima LGBTI osoba.

U dokumentu se konstatuje odluka Vlade Crne Gore iz decembra 2024. da ne uvrsti Nacrt zakona o pravnom prepoznavanju rodnog identiteta na osnovu samoodređenja u dnevni red, uprkos tome što je, kako navode, Nacrt prethodno prošao sve neophodne faze zakonodavnog procesa.

- Evropska komisija konstatuje da tokom izvještajnog perioda nije bilo pomaka ni u usklađivanju podzakonskih akata sa Zakonom o životnom partnerstvu lica istog pola iz 2020. godine, čime se nastavlja odlaganje njegove pune implementacije i uskraćivanje pristupa osnovnim pravima istopolnim partnerima. Ovakva situacija čini ovaj zakon mrtvim slovom na papiru već petu godinu za redom - navedeno je u saopštenju Asocijacije Spektra.

Dodaju da se u dokumentu podsjeća da je Crna Gora tokom 2024. godine zabilježila značajan pad na ILGA-Europe Duginoj mapi, i to sa 12. na 20. mjesto, i to u samo nekoliko proteklih godina, a zabrinjava i rastuća anti-LGBTI retorika i stagnacija u sprovođenju politika i zakona u ovoj oblasti.

- Ovom konstatacijom, EU je prekinula praksu šturog izvješavanja o odsustvu napretka i regresiji ljudskih prava, aktuelnu već neko vrijeme, koja je bila prisutna zbog velike želje da se Crnoj Gori pomogne sa što skorijim ulazakom u Uniju. Međutim, ovako konkretna konstatacija svakom poznavaocu diplomatskog rječnika jasan je pokazatelj kritike koja dolazi nakon dugog perioda tolerancija na kontinuirano neispunjavanje preuzetih obaveza unapređenja ljudskih prava, koje uključuju i obezbjeđivanje prava na samoodređenje, čime se Vlada, koju predvodi premijer Spajić, uredno hvalila na mnogim sastancima sa međunarodnim zvaničnicima, na međunarodnim konferencijama, te i u medijima - naglašeno je saopštenju.

U Spektri navode da poruke iz non-pejpera ukazuju na hitnu potrebu da crnogorske institucije prepoznaju ljudska prava LGBTI osoba kao neizostavan dio reformi u oblasti vladavine prava i procesa evropske integracije.

Pozvali su izvršnu vlast da osigura dosljednu primjenu postojećeg zakonodavstva i obnovi procese unapređenja zakonodavnog okvira koji se odnose na rodnu ravnopravnost i pravno prepoznavanje roda na osnovu samoodređenja, na što se i obavezala kroz brojna usvojena dokumenta.

- Još jednom podsjećamo da ljudska prava u Crnoj Gori ne smiju biti teren političkih kalkulacija, te da je jasno da je implementacija postojećih zakona i usvajanje novih, kakav je zakon o samoodređenju, kontinuirano strateški blokirana sa vrha, demonstrirajući odsustvo hrabrosti i odlučnosti za unapređenjem ljudskih prava, kao i puku deklarativnu demokratsku orijentaciju vladajuće većine - poručuju iz spektre.

Napominju da ovaj dokument kao i brojni drugi, ukazuju da evropski put Crne Gore nedvosmisleno uključuje unapređenje stanja ljudskih prava svih crnogorskih građanki i građana.

- Pokušaji da se teme, kakvo je samoodređenje, ignorišu (u čemu je premijer Milojko Spajić istrajan), nipodaštavaju ili javno negiraju (što je predsjednik Skupštine Andrija Mandić već pokušao) predstavljaju loš pokušaj da se desničarska propaganda koja targetira žene i LGBTI osobe uveze i odomaći i u crnogorskom javnom diskursu i time obesmisli grubo kršenje osnovnih ljudskih prava crnogorskog društva, koje se mora ticati svih nas. Crna Gora, kao zemlja kandidatkinja za članstvo u Evropskoj uniji, mora pokazati stvarnu posvećenost temeljnim evropskim vrijednostima – jednakosti, nediskriminaciji i poštovanju ljudskih prava za sve građane i građanke, bez izuzetka - zaključeno je u saopštenju.