Novi zakon donosi efikasnije upravljanje državnim preduzećima i smanjene fiskalnih rizika

Primjena novog zakona i politike državnog vlasništva doprinijeće efikasnijem poslovanju državnih preduzeća, smanjenju fiskalnih rizika, unapređenju transparentnosti i kvalitetnijem upravljanju državnom imovinom, čime će se Crna Gora svrstati među zemlje sa savremenim i međunarodno usklađenim sistemom korporativnog upravljanja državnim preduzećima, poručeno je na okruglom stolu u Privrednoj komori u vezi primjene novog Zakona o privrednim društvima.

Na događaju su predstavljeni Nacrt zakona o upravljanju privrednim društvima u državnoj svojini i Nacrt politike državnog vlasništva, kao ključni reformski iskoraci u unapređenju korporativnog upravljanja privrednim društvima u vlasništvu države.

Brojne učesnike skupa, predstavnike resornih ministarstava i privrednih društava, u ime Privredne komore pozdravili su Mitar Bajčeta, generalni sekretar i Bojan Jovović, direktor Sektora za pravne i opšte poslove. 

Generalni sekretar Mitar Bajčeta istakao je zadovoljstvo što je i treći skup u okviru javne rasprave o regulativi koja uređuje rad privrednih društava veoma posjećen, što pokazuje značaj ovih zakona za privredu. Čestitao je Ministarstvu ekonomskog razvoja i Vladi privremeno zatvaranje pet pregovaračkih poglavlja, a posebno Poglavlja 6 – Privredno pravo, te najavio da je u planu još sličnih sastanaka sa fokusom na obaveze za osiguravajuća društva.

Renata Milutinović, generalna direktorica Direktorata za industrijski i regionalni razvoj Ministarstva ekonomskog razvoja, zahvalila je na čestitikama za zatvaranje poglavlja 6, istakavši da to nije rezultat rada samo MER, već timskog zalaganja velikog broja ljudi među kojima i predstavnika PKCG. 

- Poslije privremenog zatvaranja poglavlja ključno je da se krene u primjenu svih propisa koje smo donijeli - kazala je ona, dodajući da je namjera da se o ovoj regulativi razgovara i sa osiguravajučim društvima i predstavnicima tržišta kapitala.

U prezentaciji navedenog nacrta zakona, Minas Trubljanin, generalni direktor Direktorata za centralnu harmonizaciju i razvoj unutrašnjih kontrola u Ministarstvu finansija, istakao je da se reforma sprovodi u skladu sa OECD smjernicama i predstavlja najznačajniju sistemsku promjenu u ovoj oblasti u Crnoj Gori, kao dio šire modernizacije javnog sektora započete 2023. godine. Ukazano je na rezultate sprovedene analize postojećeg regulatornog i institucionalnog okvira, koja je pokazala niz strukturnih slabosti, uključujući nepostojanje jasne i javno dostupne vlasničke politike države, fragmentiran i neujednačen model upravljanja i nadzora, koliziju više zakona koji se istovremeno primjenjuju na sektor državnih preduzeća, nedovoljnu profesionalizaciju upravljačkih organa, ograničenu transparentnost i značajne gubitke u poslovanju pojedinih društava. 

Učesnicima je pojašnjeno da će novi Zakon i Politika državnog vlasništva zajedno činiti normativnu osnovu za uspostavljanje modernog, efikasnog i odgovornog sistema upravljanja privrednim društvima u državnoj svojini. Zakonskim rješenjima uređuje se način vršenja vlasničke funkcije države, definišu se pravila za osnivanje, sticanje, zadržavanje ili izlazak iz vlasništva, kao i okvir za upravljanje i nadzor nad poslovanjem ovih društava, uključujući i društva u kojima država ima manjinsko učešće. Kao osnovni cilj reforme istaknuto je uspostavljanje koordinisanog, transparentnog i odgovornog vlasničkog upravljanja, uz jasno razgraničenje uloga države kao vlasnika, kreatora politika i regulatora. 

Poseban akcenat stavljen je na viziju razvoja sektora državnih preduzeća, u okviru koje se propisuju ciljevi poslovanja društava u državnoj svojini, kao što su održivo i efikasno pružanje javnih usluga, dugoročno uvećanje vrijednosti i doprinos ekonomskom razvoju Crne Gore. Najavljeno je uspostavljanje i redovno ažuriranje javnog registra društava u državnoj svojini, kao i definisanje kriterijuma za utvrđivanje društava od strateškog nacionalnog interesa, o čemu odlučuje Vlada, naročito u slučajevima upravljanja kritičnim nacionalnim resursima ili djelatnostima od posebnog značaja za ekonomiju zemlje.

Tokom rasprave predstavljene su i ključne novine koje se uvode novim zakonskim okvirom, među kojima je obavezna periodična analiza cjelokupnog portfolija državnih preduzeća koju sprovodi Ministarstvo finansija i dostavlja Vladi na odlučivanje, kao i uspostavljanje koordinisanog, centralizovanog modela vlasničkog upravljanja sa Ministarstvom finansija kao nosiocem koordinacije. Posebno je pojašnjen mehanizam predstavljanja države na skupštinama društava putem punomoćnika, uz obavezna detaljna uputstva za glasanje i prethodne konsultacije sa Ministarstvom finansija, čime se jača jedinstven i odgovoran nastup države kao vlasnika. 

Značajan dio izlaganja bio je posvećen institutu Pisma o očekivanjima, koji je prepoznat kao jedna od ključnih novina. Naglašeno je da se ovim dokumentom jasno definišu strateški prioriteti, finansijski i operativni ciljevi, očekivani učinci, pitanja održivosti i standardi korporativnog upravljanja za svako pojedinačno društvo u državnoj svojini. Istaknuto je da su članovi organa upravljanja dužni da svoje funkcije obavljaju u skladu sa ovim zahtjevima, te da se uvode precizni kriterijumi za profesionalizaciju, imenovanje i razrješenje članova upravljačkih organa, uključujući obavezne javne konkurse, nezavisne članove odbora i vremenski ograničene mandate. 

Dosta polemike na prethodnim okruglim stolovima bilo je oko predviđenog uvođenja dvodomnog upravljanja državnim preduzećima. Nakon sagledavanja primjedbi, prema riječima predstavnika Ministarstva, odlučeno je da akcionarska društva moraju imati dvodomni sistem upravljanja, dok će se kod DOO ovo dodatno razmotriti. Sva velika preduzeća u državnoj svojini biće akcionarska društva, a mala i srednja preduzeća DOO, ukoliko već sada nemaju više od 30 akcionara.

Privrednike je, između ostalog, interesovalo kada se može očekivati usvajanje lex specialisa o upravljanju državnim preduzećima, na šta im je odgovoreno da je riječ o kraju prvog kvartala 2026. Tražili su pojašnjenje zakonskog rješenja o obaveznom znanju iz korporativnog upravljanja koje moraju imati članovi organi upravljanja, te da li će oni biti u obavezi da prođu adekvatne obuke za to. Predstavnici predlagača su istakli da će za članove organa upravljanja u preduzećima koje bira država ranije iskustvo u korporativnom upravljanju biti dokaz o ispunjavanju ovog uslova, dok će ostali proći obuku iz te oblasti. Privrednici ocjenjuju da je u Zakonu neophodno precizirati da se ove obaveze odnose na predstavnike države. 

Pitali su i da li će prestanak mandata aktuelnih izvršnih direktora usljed primjene novog zakona proizvesti obaveze isplata otpremnina, na šta je odgovoreno da je najbolje rješenje za privredno društvo njihov ulazak u nove organe upravljanja. 

Privrednike je zanimalo koliko će trajati period usklađivanja društava sa novim zakonom nakon njegovog usvajanja, na šta su predstavnici Vlade prokomentarisali da je godina dovoljan rok za ispunjenje ove obaveze. 

Takođe, bilo je nedoumica o tome kako se ovaj zakon primjenjuje na specifična privredna društva čiji su osnivači podjednako država i više lokalnih samouprava, a što će biti predmet daljeg razmatranja.

Na pitanja privrednika odgovarali su članovi ekspertskog tima koji je bio angažovan na izradi zakona Dijana Raičković i Nemanja Radović.