Presuda Suda pravde nova potvrda štetnosti programa ekonomskog državljanstva

Presuda Suda pravde Evropske unije (CJEU) protiv Malte predstavlja dodatnu potvrdu štetnosti tzv. programa ekonomskog državljanstva, ocijenili su iz Centra za građansko obrazovanje (CGO), uz podsjećanje da su godinama upozoravali na negativne posljedice ovakvih šema.

- Potvrda tog našeg stava je i današnja presuda Suda pravde Evropske unije (CJEU), u predmetu Komisija protiv Malte, kojom je utvrđeno da je šema ekonomskog ili investicionog državljanstva nesaglasna sa pravom Evropske unije - navodi se u saopštenju CGO-a koje potpisuje Aleksa Janković, asistent na projektima u toj NVO.

Podsjećaju da je u Crnoj Gori 2019. godine uspostavljen Posebni program ulaganja od posebnog značaja za privredni i ekonomski interes države, kojim je omogućeno stranim državljanima da investiranjem u prioritetne projekte steknu crnogorsko državljanstvo.

- Program je bio predmet kontinuiranih kritika institucija Evropske unije i zvanično je okončan 31. decembra 2022. godine, ali time nijesu okončani svi postupci po aplikacijama - navodi CGO.

Podaci te organizacije pokazuju da su od 1. januara 2019. do 22. septembra 2024. godine dodijeljena ukupno 2.074 ekonomska državljanstva, „od čega najviše u vrijeme Vlade Dritana Abazovića“.

U presudi, Sud pravde EU je naglasio da je određivanje uslova za dodjeljivanje i gubitak državljanstva u nadležnosti država članica, ali da se ta nadležnost mora praktikovati u skladu s pravom Evropske unije.

Evropska komisija je, kako se podsjeća, više puta upozoravala da izmjene Zakona o državljanstvu Malte iz 2020. godine – kojima je omogućena tzv. naturalizacija za izuzetne zasluge putem direktnih investicija – predstavljaju kršenje odredbi prava EU, posebno člana 20 Ugovora o funkcionisanju Unije. Mehanizam zasnovan isključivo na unaprijed definisanim finansijskim doprinosima ocijenjen je kao sporan jer ne obezbjeđuje stvarnu vezu sa državom.

Sud je u obrazloženju naveo i da se sticanjem državljanstva države članice automatski stiče i državljanstvo EU, što podrazumijeva garantovana prava i slobode, uključujući slobodno kretanje unutar prostora slobode, bezbjednosti i pravde. „Dodjeljivanjem državljanstva isključivo po osnovu unaprijed definisanih finansijskih doprinosa podrivaju se ti temelji i narušava princip lojalne saradnje među državama članicama“, navodi se u presudi.

CGO smatra da ova odluka jasno potvrđuje obavezu ne samo država članica EU, već i kandidata za članstvo, da svoje zakonodavstvo i prakse usklade s temeljnim vrijednostima Unije.

- Crna Gora, kao država kandidat, mora se nedvosmisleno distancirati od svih inicijativa koje bi mogle dovesti do obnove ovog ili sličnih programa, kako isti nijesu u skladu sa pravnom tekovinom EU, niti sa vrijednostima koje promovišu solidarnost, integritet i povjerenje unutar Evropske unije - poručuju iz CGO-a.