Centralna uloga Francuske u odbrani Evrope
Francuski odbrambeni sektor jedan je od najjačih u Evropi i mogao bi odigrati presudnu ulogu na putu ka vojnoj autonomiji kontinenta. Ali, na tom putu još postoje mnoge prepreke
Konceptu takozvane strateške autonomije francuski predsjednik Emanuel Makron posvetio se još 2017. godine, navodeći da moraju da osposobe Evropu da djeluje autonomno, kao dopuna NATO-u.
Njegov poziv, u govoru na Univerzitetu Sorbona u Parizu, u početku nije naišao na razumijevanje, ali to se promijenilo nakon ruskog napada na Ukrajinu 2022, a zatim i poslije ponovnog dolaska na vlast američkog predsjednika Donalda Trampa koji kaže da više ne želi bezuslovno da garantuje bezbjednost Evrope.
Evropska unija nedavno je usvojila paket pod imenom „Rearm-Europe“ (Naoružaj Evropu). Do 2030. planira da uloži oko 800 milijardi eura u evropski odbrambeni sektor. Nekoliko zemalja EU najavilo je povećanje vojnih budžeta. Francuska bi u tome mogla da igra ključnu ulogu, ali, kako kažu stručnjaci, ne na svoju ruku i bez učešća drugih.
Iskustvo Francuske u misijama
Godišnji vojni budžet Francuske trebalo bi da se do 2030. udvostruči. Trenutno iznosi oko 50 milijardi eura, što je otprilike dva odsto bruto domaćeg proizvoda (BDP) te zemlje. Povećani vojni izdaci mogli bi da dovedu do dodatnog ekonomskog rasta od oko 1,5 odsto, procjenjuju ekonomisti.
- Sa oko 20.000 preduzeća koja zapošljavaju oko 200.000 radnika, francuski odbrambeni sektor predstavlja okosnicu unutar EU u pogledu odbrane - objašnjava ekonomistkinja sa Univerziteta Sajens Po iz Grenobla Fani Kolomb, specijalizovana za pitanja odbrane.
- Francuska je prisutna praktično u svim segmentima proizvodnje. Za razliku od drugih zemalja, ta smo znanja uglavnom održali od šezdesetih godina. Nakon završetka Hladnog rata, izdaci su smanjeni. Ali, poslije napada na Svjetski trgovinski centar 11. septembra 2001. u Njujorku i rata protiv terorizma koji je nakon toga pokrenut, taj trend se ponovo preokrenuo. Takođe, Francuska je uvijek učestvovala u misijama u inostranstvu, recimo u Libiji ili u regionu Sahela - kaže Kolomb za Dojče vele.
Sistemi umesto metaka
Time je Francuska, kako direktorka pariskog trasta mozgova Institut Žak Delor Silvi Mateli, takođe specijalizovana za odbrambeni sektor, zadržala pravu ratnu kulturu.
- Morate imati preciznu predstavu o prijetnji kako biste znali koje vam je oružje potrebno. Te analitičke sposobnosti Francuska je zadržala, za razliku od na primjer Njemačke - navela je Mateli za Dojče vele.
Pritom je Francuska predvodnik u nekim visokim tehnologijama, poput borbenog aviona Rafal ili nosača aviona Šarl de Gol.
- Proizvodnju lakog naoružanja i municije, međutim, drastično smo smanjili. Mislili smo da proizvodnja tih manje složenih proizvoda može lakše ponovo da se pokrene - navodi Mateli.
Novac i sirovine
S druge strane, ponovno pokretanje proizvodnje lakog naoružanja i municije, kako kaže Kolomb, možda ipak neće biti potpuno bez problema.
- Biće potrebne velike količine sirovina, koje je od uvođenja sankcija Rusiji teže nabaviti. Osim toga, moramo da obučimo više inženjera i stručnjaka. Francuski industrijski sektori posljednjih decenija stalno su smanjivani - ističe Kolomb.
A tu je i pitanje novca.
Zemlja ima visoke državne dugove i mora drastično da štedi kako bi smanjila svoj budžetski manjak. Francuska je najavila odbrambeni fond preko javne investicione banke BPIFrance, kroz koji bi trebalo da se prikupi 450 miliona eura. Razmatraju se i drugi finansijski proizvodi, posebno usmjereni na odbranu kako bi se podstakla štednja Francuza.
Pariska agencija Defense Angels, specijalizovana za finansiranje start-apova iz oblasti odbrane, takođe očekuje veći priliv. Ta investiciona mreža od svog osnivanja krajem 2021. već je finansijski podržala 23 firme. Agencija, koja okuplja 90 ulagača, mogla bi samo ove godine da podrža gotovo 30 mladih kompanija.
Evropi je potrebna Francuska – i obrnuto
Pritom je, kako kaže šef ove agencije Fransoa Matens, čitav proces ubrzao neuspjeli sastanak američkog predsjednika Donalda Trampa i ukrajinskog predsjednika Volodimira Zelenskog.
- Od tada me zovu mnogi prethodno neodlučni ulagači i žele da investiraju - istakao je Matens.
Za njega start-apovi igraju važnu ulogu.
- Trebaju nam inovacije i najmodernija tehnologija u odbrambenom sektoru. Dinamični start-apovi to mogu bolje od velikih, tromih korporativnih konglomerata - ocijenio je Matens.
Pariski start-ap "Kayrros" nedavno je potpisao svoje prve ugovore s odbrambenim firmama. Ovaj start-ap analizira promjene na satelitskim snimcima pomoću vještačke inteligencije. U budućnosti bi moglo da se radi i o kretanjima na frontu.
- Francuska će igrati važnu ulogu i na području svemirske tehnologije u okviru naoružavanja, jer ovde postoji mini Silicijumska dolina i mnogo vrlo dobrih istraživačkih institucija - kaže za Dojče vele suosnivač "Kayrrosa" Antoan Half.
Ipak, Francuska bi trebalo da pokaže i skromnost, kažu neki stručnjaci poput politikološkinje i zamjenice direktora Grenoblovog istraživačkog centra za međunarodnu bezbjednost i evropsku saradnju Delfin Dešo-Dutar.
- Francuska ne može da zamijeni SAD i da bude novi predvodnik na području bezbjednosti. Neophodna je saradnja s drugim zemljama poput Njemačke ili Italije. Francuska bi trebalo da nastupa s više diplomatskog takta i manje nadmeno - zaključuje Dešo-Dutar.